Een wrede moord in Middelburg
21 februari 2009
Van rondneuzen in de schatkamers van Het Geheugen van Nederland en The European Library komt het niet zo vaak. Vanochtend kwam het er wel van en ik genoot ervan. Ik vind het schitterend, al die oude kaarten, liederen en boeken.
Toch heb ik ook weer iets te mekkeren. De complexheid van het zoeksysteem doet me afvragen hoe vaak de gedigitaliseerde werken worden geraadpleegd door het grote publiek, hoe lang de mensen op zo’n pagina blijven, in hoeverre een document hun informatiebehoefte bevredigde en vooral: hoe dit alles zich verhoudt tot de enorme kosten van de digitalisering van al die werken.
Begrijp me niet verkeerd: ik vind het erg belangrijk dat cultureel erfgoed geconserveerd en gedigitaliseerd wordt, opdat de generaties na ons er ook nog van kunnen genieten, of er onderzoek naar kunnen doen. Maar zou het niet zo zijn dat confrontaties met bepaalde documenten allerlei vragen oproepen bij de gebruikers van nu? Als ik iets mooi vind wil ik er meestal meer van weten in ieder geval.
Neem nu de prachtige Rijmbijbel die ik aantrof na het klikken op een link binnen het Geheugen. Het is geweldig dat je daar virtueel in kunt bladeren. Maar wat staat er nu eigenlijk? Waar gaat die Rijmbijbel over? Als je teruggaat naar de homepage van het Geheugen en je zoekt op ‘Rijmbijbel’ krijg je welgeteld nul zoekresultaten. Dat is toch wel opmerkelijk.
Als je het vervolgens probeert in Google zie je dat het tweede zoekresultaat een kort lemma in Wikipedia is. Dat lemma bevat een link naar een prachtig document (PDF) van Meermanno, met een toelichting en vertaling.
Met een paar extra zoekacties vind je dus wel degelijk wat je zoekt maar de vraag is hoeveel mensen die moeite zullen nemen. Echte liefhebbers doen dat misschien, of onderzoekers, maar de gemiddelde internetgebruiker? Het zou beter zijn als alle relevante informatie in het Geheugen te vinden zou zijn, denk ik. Of moeten we hier gewoon constateren dat Wikipedia eigenlijk de beste ingang is, omdat die verwijzigen bevat naar de meest relevante bronnen?
Als dat zo is kom ik toch weer even terug op een oud stokpaardje: waarom doen bibliothecarissen nog steeds zo weinig met Wikipedia?
Een ander mooi voorbeeld:
In de Europese Bibliotheek zocht ik op ‘Middelburg’ binnen de deelcollecties ‘kaarten’ en ‘audio en gedrukte muziek’. Die zoekactie leverde me onder meer een interessant lied op, over een “Wreede Moord in Middelburg” in 1838. Als je direct zoekt binnen het Geheugen van Nederland kom je terecht op een andere pagina van dat document.
Maar hoe zit dit nu? Heeft de moordenares Sara Geldhof echt bestaan? Pleegde zij inderdaad een moord op een 13-jarig meisje? Ik lees dat het gebeurde in de Winterstraat. Daar woonde “die tijgerin” althans. Maar ik ken helemaal geen Winterstraat in Middelburg!
Op naar de website van het Zeeuws Archief dus. Na enig zoeken ontdek ik hoe ik daar kan zoeken. Ik vind echter niets van mijn gading.
Dan zoeken binnen de website van Geschiedenis Zeeland. In Google of Google Maps vond ik immers ook geen Winterstraat in Middelburg.
Raak! De Aquabrowser leidt me naar een record uit de Beeldbank Zeeland. De Winterstraat bleek gelegen in een deel van Middelburg dat eind jaren ’60 moest wijken voor de tweede brug over het Kanaal door Walcheren.
Ik ben weer eens stap verder. De bezongen straat heeft wel degelijk bestaan. Maar om te achterhalen hoe het nu zit met die moordlustige Sara zal ik vermoedelijk zelf naar het Zeeuws Archief moeten gaan. Op die vraag geeft Geschiedenis Zeeland me namelijk geen antwoord.
Nu vind ik het leuk, om dingen op deze manier uit te pluizen. Mensen die ‘in deze materie zitten’ vinden het ongetwijfeld nog veel leuker. Maar hoeveel zouden dat er zijn?
Een ding moge duidelijk zijn: onze digitale informatievoorziening is schitterend, maar nog verre van compleet. Onze schatten roepen soms meer vragen op dan wenselijk is.
Dat schreeuwt dan weer om nieuwsgierige en geduldige klanten. Zouden er daar nog veel van zijn?
@
Toch is de informatie wel te vinden via het Zeeuws Archief. Op hun genealogie-site Zeeuwen gezocht vind je de details uit de overlijdensakte van Catharina Blok. De Krantenbank Zeeland heeft de Zierikzeesche Courant van 7 juli 1838, met daarin het verslag van de rechtzitting waarin Sara Janse Geldof veroordeeld werd tot de doodstraf met een strop. Catharina was vermoord om de strikken in haar haar…
Ook het verslag van de moord zelf is te vinden in de Zierikzeesche Courant, gruwelijk!
Ruim twee maanden na haar veroordeling tot de doodstraf is Sara Janse Geldof overleden. Uit de gegevens op Zeeuwen Gezocht blijkt niet of ze inderdaad de doodstraf heeft gekregen of door een andere oorzaak is overleden.
Ook het oorspronkelijke dossier van haar strafzaak is bij het Zeeuws Archief in te zien. Het vonnis bevindt zich in het Rechterlijk Archief, inv.nr. 8 en de bijlage in inventarisnummer 156, dossiernummer 4215, volgnummer 1. Bron: Zeeuwen Gezocht.
Ha Yvette!
Jij hebt even mooi doorgepakt zeg! Fantastisch.
Als je er goed voor gaat zitten kom je online nog heel ver.
Het zou mooi zijn als al die bronnen gekoppeld zouden kunnen worden. Dat is misschien niet eens zover meer van ons bed.
Bedankt voor al je aanvullingen!
Ha Edwin,
Jij duikt ook overal in hè 😉
Ik kom op mijn incidentele zoektochten (over alles wat met zwemmen te maken heeft) vaak ook juweeltjes tegen. Ik verwonder me telkens weer over nieuwe databases, doorzoekbare krantenartikelen etc. Hoewel ik geen bibliotheekachtergrond heb, prijs ik me wat dat betreft gelukkig met een baan in deze sector!
Maar je kaart wel twee belangrijke punten aan:
– In hoeverre kan een leek snel de juiste info vinden (want op die brede doelgroep richten de meeste initiatieven zich immers!)
– Gok nooit op één enkele bron, oftewel: er zijn nog steeds (teveel) wegen die mogelijk of soms deels naar het antwoord leiden.
Het is inderdaad te hopen dat “alles” op zo kort mogelijke termijn wordt gekoppeld.
Het mooiste van het hele verhaal is nog wel dat Yvette, als specialist op dit gebied, wel snel de juiste info naar boven haalt. Voorlopig is er dus nog wel wat te doen voor informatiespecialisten. En daar ligt natuurlijk dan ook een mooi stukje meerwaarde…
Hoi Edwin,
Op de vraag hoe het nou zat met die Sara Geldhof geeft geschiedeniszeeland wel antwoord (je helaas inmiddels afgedwaald naar de Winterstraat), als je gezocht had op Sara Geldhof had je er zelfs een stukje uit één van de thema’s gevonden. Ze is namelijk ook de laatste die laatste persoon die in het openbaar op de markt is terecht gesteld. De krantenartikelen waar Yvette naar verwijst had je kunnen vinden door de op externe bronnen te klikken in het resultaatscherm van de aquabrowser. Dit zit nu nog een beetje verstopt omdat er nog aan de koppeling nog maar pas gemaakt is en we nog aan het testen zijn.
Ik denk dat deze speurtocht ook mooi twee soorten bezoekers laat zien: de ‘snackers’ of ‘grasduiners’ of hoe je ze ook maar wil noemen, die op zoek zijn naar het kant-en-klare verhaal en de ‘speurders’, ‘diepgravers’, ‘onderzoekers’ of nog mooiere namen die zelf graag spitten in de beschikbare bronnen. Ik hoor zelf absoluut tot de laatste categorie 🙂
Maar je kunt als erfgoedinstelling niet overal het complete plaatje van aanbieden. Websites als Geschiedenis Zeeland bieden kant-en-klare thematische informatie en daarnaast een doorkijkje naar alle bronnen die er verder nog zijn. Ik denk dat dat het best haalbare is.
Erg leuk wordt het natuurlijk als je die hybride bronnen gezamenlijk gaat ontsluiten. Ik denk dan bijvoorbeeld aan virtuele ‘dossiers’ die door bezoekers aangelegd kunnen worden, of een gemeenschappelijke ontsluiting door middel van trefwoorden/tags. Ook de ontwikkelingen rondom het Semantic Web kunnen hier een rol in spelen, daar wordt betekenis toegekend aan de inhoud van webpagina’s. Maar voorlopig zullen we het speurwerk zelf moeten doen!
Hoi Edwin,
zelfs dichterbij kun je wat vinden. Het documentatiecentrum heeft een dossier over Sara.
Paul
@ Ron: dit zijn ook altijd de kwesties waarbij ik aan de IDM moet denken, en aan de meerwaarde van de informatiespecialist. De kunst is om juist dat te laten zien, zo lang geautomatiseerde systemen dat nog niet voor ons doen.
@Enno: ik ben op zeker moment inderdaad een zijweg ingeslagen en heb niet meer de moeite genomen nog door te zoeken. Achteraf heb ik er best spijt van, maar ik vind het ook prachtig om te zien hoe een team van mensen die de systemen kennen samen laten zien wat er zoal mogelijk is…
@Yvette: er zijn nog vele slagen te maken. Het mooie is dat we dat allemaal beseffen. Wat mij betreft illustreert dit ook hoezeer samenwerking tussen verschillende organisaties in de erfgoedsectoer meerwaarde zou kunnen bieden. Zowel fysiek als geautomatiseerd.
@Paul: dat is ook een mooie! We hebben ons nog gebogen over de digitalisering van de dossiers (het was kort zelfs mijn project) maar de diversiteit van de documenten is zo groot dat digitalisering onbetaal wordt. Dat is een schat waar we nog geen oplossing voor hebben.
Maar een schat is het.
Ik moest maar weer eens een middagje duiken, in die Middelburgse geschiedenis. Het Doc verrast me altijd weer…..
Dat moest ‘onbetaalbaar’ zijn natuurlijk…
Ben m’n feeds weer aan het wegwerken… 😉
Ik zag een week of twee terug wat cijfers over archiefdatabases, die behoorlijk treurig waren. Allerlei mooie, duurgedigitaliseerde bronnen worden nauwelijks geraadpleegd.
En we kunnen daar alleen onszelf de schuld van geven: we verstoppen ze achter ingewikkelde zoekschermen waar je sowieso pas na enkele klikken komt, omgeven door jargon, met beschrijvingen die niet beschrijven, niet worden geïndexeerd door Google enzovoort.
Voor het overgrote deel van het volk – die ‘snackers’ waar Yvette het over heeft – is dat echt te veel van het goede. Ze haken af. Wat we overhouden, zijn dan die doorgewinterde onderzoekers, maar die hadden we al als klant.
Want alhoewel wijzelf verrukt zijn over zoektochten als hierboven worden uitgelegd (ikke ook…), daar valt het richting het grote publiek niet mee te halen.
Kortom: we blijven mensen kietelen, die we al in huis hadden. Da’s wel veilig en zo, maar niet echt spannend en vooruitstrevend.
Inderdaad, we hebben nog wel wat slagen te maken. En ongetwijfeld zullen dat slagjes worden.
Ter informatie: zichtbaarheid in Wikipedia is zo’n slagje. Op het BHIC gaan we daar hopelijk binnenkort voorzichtig mee aan de slag.
Hoi Christian,
In mijn artikel dat ik gisteren schreef voor de bibliotheekblad special heb ik dit ook aangekaart. Ik denk dat we het de komende jaren vooral zullen moeten van verhalen vertellen en aparte onderdelen belichten. Er moeten nog veel koppelingen gelegd worden en er valt ook nog veel te verbeteren aan presentatie en zoekfunctionaliteit inderdaad.
Tot die tijd zullen het de domeinspecialisten moeten zijn die de parels in de vitrine/etalage leggen…
Hoi Yvette (en Edwin natuurlijk), de strikken waarvoor de jongedame vermoord werd zijn geen linten in haar haar. Het gaat om gouden onderdelen van haar Walcherse klederdracht, debelletjes aan de gouden krullen van haar muts om precies te zijn. Zie //www.ons-boeregoed.nl/site/klederdrachten/walcheren/
Dank voor de aanvulling Lineke!