Rijksstudio: een website om van te smullen…en van te leren

14 april 2014

Het archief met artikelen van Bibliotheekblad is ‘achter een slotje verdwenen‘. Omdat ik graag wil dat alles wat ik schreef over bibliotheken online vindbaar blijft plaats ik artikelen uit het verleden alsnog op Mijns Inziens. Deze is van april 2013…

In het afgelopen decennium hebben Nederlandse erfgoedinstellingen hard gewerkt aan de digitalisering van hun collecties en aan het verbeteren van de online presentatie en vindbaarheid van die collecties. Dat leidde soms tot indrukwekkende resultaten: krantenbanken die miljoenen pagina’s bevatten, beeldbanken waar je urenlang zoet mee bent en catalogi die je met een paar muisklikken boeken laten aanvragen in heel Nederland. Er is genoeg om trots op te zijn maar reden om tevreden achterover te leunen is er nog niet.
Websites van musea, archieven en bibliotheken bieden weliswaar een schat aan informatie, maar als je er wat kritischer naar kijkt kun je toch weinig anders dan constateren dat veel websites van erfgoedinstellingen een tikje saai zijn, of beperkingen hebben die je op populaire, commerciële websites niet snel zult tegenkomen. Om maar een voorbeeld te noemen: die mooie foto’s in beeldbanken zijn vaak niet te vinden met behulp van zoekmachines, je mag ze vaak niet downloaden en delen via sociale media zit er ook lang niet altijd in. Op de presentatie en navigatie van de bijbehorende websites valt meestal ook wel het een en ander aan te merken. Als je dat keer op keer constateert ga je op zeker moment verlangen naar ergoedsites die ogen als Pinterest, open zijn als Wikipedia of die zo deelbaar zijn als Tumblr.

Op 30 oktober 2012  was er opeens zo’n website. Op die dag werd Rijksstudio, de nieuwe website van het Rijksmuseum, gelanceerd. Die site viel nu eens niet alleen op vanwege de omvang van de collectie, maar juist ook door mogelijkheden zoals het mogen downloaden van afbeeldingen in hoge resolutie, het kunnen bewerken of remixen van die afbeeldingen, het kunnen samenstellen van gepersonaliseerde collecties en –ook niet onbelangrijk- de presentatie en het gebruiksgemak van het geheel. De recensies in de media waren bijzonder lovend.

In een persbericht van 25 november zei het Rijksmuseum hier zelf over:

Rijksstudio is op 30 oktober gelanceerd en is een voor de museumwereld innovatieve digitale toepassing waarin een groot deel uit de Rijksmuseumcollectie voor iedereen gratis beschikbaar is. 125.000 bekende, onverwachte en verrassende beelden om tot in detail op in te zoomen, om aan te raken, te ‘liken’ én om zelf mee aan de slag te gaan. In de ruim drie weken tijd dat Rijksstudio online ging zijn meer dan 20.000 Rijksstudio’s gemaakt en meer dan 45.000 objecten uit de collectie van het Rijksmuseum gedownload. Bovendien bezoeken twee keer zo veel mensen de nieuwe website van het Rijksmuseum sinds de lancering op 30 oktober. Opvallend is dat de bezoeken veel langer duren, gemiddeld 14 minuten in tegenstelling tot drie minuten in het verleden. Hiermee overtreft het alle verwachtingen en is de website voor het Rijksmuseum dan ook een groot succes.

Ook ik was (en bén) erg onder de indruk van Rijksstudio. Na de eerste kennismaking wist ik meteen dat ik in de toekomst nog vaak zou gaan verwijzen naar deze website. Hier kunnen bibliotheken een voorbeeld aan nemen! Daar kun je als organisatie mee voor de dag komen! M’n enthousiasme riep echter ook vragen bij me op. Is een website als Rijksstudio betaalbaar en daarmee ook realiseerbaar in de bibliotheekwereld? Hoeveel werk komt er kijken bij zo’n platform? Namens Bibliotheekblad besloot ik de vragen voor te leggen aan Peter Gorgels, manager Internet bij het Rijksmuseum. Die nam daar bijzonder welwillend de tijd voor.

Is er projectdocumentatie beschikbaar/openbaar? Ik ben benieuwd hoe het project tot stand is gekomen en hoeveel voorbereiding het kostte, met welke partijen er werd samengewerkt om alles te realiseren, hoeveel mensuren er ongeveer in zaten en wat de begroting van het project was.  De belangrijkste insteek hierbij is de vraag of een project als dit ook te realiseren is in de bibliotheekwereld. Daar is veel geld beschikbaar voor de digitale bibliotheek en er wordt gewerkt aan een nationale catalogus. 


Er is net een paper gepubliceerd voor MW2013 . Wij denken dat die veel inzicht geeft. Het heeft van concept tot lancering een maand of 14 geduurd. De e-strategy hadden we een jaar eerder geformuleerd. Er werd samengewerkt met Fabrique (ontwerp), Q42 (techniek), Skipintro voor de campagne en Peecho voor de afhandeling van de zelf gemaakte producten. Er was een begroting van 1,1 miljoen euro, mogelijk
gemaakt door steun van de BankGiro Loterij. Er was een klein dedicated projectteam, met steun van de directie. In totaal is er misschien 2 a 3 fte aan mensuren gedurende die 14 maanden besteed, verdeeld over het projectteam en stakeholders. Let wel: de content die we gebruiken (beeld en info) is het werk van conservatoren, registrators, fotografen en anderen van soms wel (tientallen) jaren, maar die waren voorwaardelijk voor het project zelf.

Op OpenCultuur Data bieden jullie sinds vorig jaar ook de api en de data aan. Zijn er partijen die daar belangeloos mee aan de slag zijn gegaan, wat jullie ook weer bruikbare functionaliteiten opleverde, of is daar nog geen sprake van?
In eerste instantie bieden we de api aan voor partnerprojecten als Europeana, daarnaast bieden we hem ook open aan: iedereen kan er mee aan de slag. Er zijn partijen belangeloos mee aan de slag gegaan, sommigen hebben een app gemaakt die geld kost in de appstore. De resultaten qua publieksbereik zijn nog (zeer) beperkt naar ons idee, qua “creëren van buzz” en het verfrissen en verdiepen van het merk Rijksmuseum werkt het wel goed. In feite is de open api een element in onze E-strategy, waarbij het dichtbij brengen van de collectie naar het publiek centraal staat.

Hoeveel mensen werken nog aan de website, sinds de oplevering? Komt er nog steeds veel werk bij kijken, of is het nu vooral een kwestie van beheren?
We hebben klein, toegewijd webteam van iets meer dan 2 fte. Maar zoals gezegd werken er achter de schermen veel meer medewerkers mee. Ook hebben we met Q42 en Fabrique een onderhoudscontract en dat is vanzelfsprekend zeker nodig.

Voor kleinere organisaties is een website als deze waarschijnlijk niet haalbaar. Hoe kijkt het Rijksmuseum aan tegen samenwerking met andere erfgoedinstellingen. Is de code bijvoorbeeld ook vrij beschikbaar? Of zijn er bijvoorbeeld koppelingen mogelijk met de nationale catalogus, zoals dat ook mogelijk is met –bijvoorbeeld- Europeana?


We kunnen sowieso inzicht geven in gebruikte software, vrijwel allemaal opensource techniek: CMS Orchard, zoekmachine Elastich Search, Inzoomsoftware Leaflet (zie ook in de paper). We zouden de broncode ter beschikking kunnen stellen, maar wij denken dat die zo verweven is met het totale concept, dat een 1 op 1 gebruik niet zo veel zin heeft.  De broncode zouden we -as is- open source kunnen maken. Voor het beheren van een open source project en investering in de code om die overdraagbaarder te maken hebben we geen tijd en budget. Wij geloven heel sterk dat je vanuit je kernwaarden een goed concept moet ontwikkelen en dat daaruit alles volgt: design, techniek, campagne et. De kern is dat dat voor iedereen anders is.

Kunnen jullie al iets zeggen over het succes van de site? Hoe zijn de bezoekersaantallen? Is de online zichtbaarheid en vindbaarheid toegenomen? Maken veel mensen gebruik van de remixmogelijkheden die worden aangeboden? Wat gebeurt er uiteindelijk met die remixes? Worden er ook vaak afdrukken besteld? Leidt het geheel tot nieuwe samenwerkingsverbanden? (Aanvullend op informatie op het persbericht van het Rijksmuseum).

In de paper staan nog recentere resultaten.

Heeft de samenwerking met de BankGiro Loterij nog nadelige gevolgen voor non-profit organisaties?
Het concept van Rijksstudio sluit naadloos aan op de missie van de BankGiro Loterij. De BankGiro Loterij ondersteunt juist non-profit organisaties op het gebied van kunst en cultuur. De financiering is geheel afkomstig uit de zogenaamde dertiende trekking, waarvoor alle erfgoedinstellingen projecten kunnen voorstellen. Wij hebben een goed plan ingediend en de BankGiro Loterij heeft ons voorstel gehonoreerd. De samenwerking ging prima, het project is in de geest ook hetzelfde gebleven als oorspronkelijk, in de uitvoering hebben we de volledige vrijheid gehad om het (onderbouwd) naar onze eigen ideeën verder in te vullen.

Zijn er dingen mis gegaan in de aanloop naar het project? Zijn er nog zaken waar jullie nog steeds ontevreden over zijn? En liggen er nog grote plannen voor de komende jaren?
Qua resultaten is het aantal bestelde producten tegengevallen. Het blijkt dat voor veel mensen het toch hoogdrempelig is om zelf een mooi detail te kiezen en dat te bestellen. Voor komende jaren staat de verdere uitrol van de E-strategy voorop, het dichterbij brengen van de collectie. Daarvoor gaan we steeds op zoek naar de meest effectieve kanalen. Op korte termijn wordt Rijksstudio geïntegreerd met onze nieuwe multimediatours en educatieve workshops. En wordt het Rijksstudio concept online verder ontwikkeld in de richting van nog persoonlijker, socialer en het nog beter ontsluiten van alle mooie dingen die het publiek maakt.

Zijn er nog andere vermeldenswaardige zaken, vanuit het perspectief van Rijksstudio en van moderne collectieontsluiting, gebruikersparticipatie en een open benadering van digitaal erfgoed?

Wij denken dat een goed concept en een goede uitvoering, denken van uit relevante trends en vanuit de moderne digitale burger en hoe hij het Internet en zijn “devices” gebruikt, de meeste kans op succes biedt. Er wordt vaak veel nadruk gelegd op zaken die of randvoorwaardelijk zijn of te veel vanuit de politiek of organisatie of vanuit technologie gedacht zijn. Open data, open design, html5, apps, repsonsive web, inzoomtechnologie etc. zijn allemaal belangrijke elementen, maar an sich bieden ze geen toegevoegde waarde voor gebruikers. Het gaat uiteindelijk om producten en services aan te bieden die werkelijk iets toevoegen en (met plezier) gebruikt worden.

@