De voortgang van de NBC in zes vragen

14 april 2014

Het archief met artikelen van Bibliotheekblad is ‘achter een slotje verdwenen‘. Omdat ik graag wil dat alles wat ik schreef over bibliotheken online vindbaar blijft plaats ik artikelen uit het verleden alsnog op Mijns Inziens. Deze is van juni 2013. 

Bibliotheek.nl werkt al geruime tijd aan de realisatie van een Nationale Bibliotheekcatalogus (NBC) op basis van een Open Zoekplatform.  Aanvankelijk zou de eerste versie van die catalogus eind 2012 worden opgeleverd, maar die doelstelling werd niet gehaald. Bibliotheekblad was benieuwd naar de stand van zaken en sprak via Skype met Sander van Kempen, Manager Content bij Stichting Bibliotheek.nl, en Johan Stapel, informatiemanager bij dezelfde organisatie.

Kunnen jullie meer vertellen over de stand van zaken rondom Nationale Bibliotheekcatalogus (NBC)? Ooit stelde Bibliotheek.nl in een brief aan directies van openbare bibliotheken dat de eerste werkende versie van die catalogus zou worden opgeleverd in december 2012, maar die datum werd niet gehaald. Het tijdspad lijkt zich inmiddels uit te strekken  tot 2014 en daarna. Op welke problemen zijn jullie gestuit? Hoe ziet de nieuwe planning eruit?

We hebben begin 2012 natuurlijk wel geprobeerd een meerjarenplan te maken maar nieuwe ontwikkelingen zorgen ervoor dat het plan steeds moet worden bijgesteld. Het veld waarin we opereren is ook in beweging en er is altijd een zekere spanning tussen de techniek, de wensen en rechten van de gebruikers en de wensen van de bibliotheken en de opdrachtgever. Denk bijvoorbeeld aan het feit dat we, mede door de bibliotheekwetgeving, steeds meer zullen gaan samenwerken met de Koninklijke Bibliotheek. Hoe die samenwerking er precies uit gaat zien weten we nog niet. Feit is wel dat Bibliotheek.nl nog maar bestaat sinds 2010. De verhoudingen tussen onze organisatie en de opdrachtgevers en partners (Ministerie OC en W, SIOB en KB) zijn sindsdien helemaal gekanteld. Mede daarom houden we nu voorlopig een projectplanning tot 2015 aan. Voortschrijdende inzichten op het technische vlak spelen daar ook een rol in. In dat kader zijn onderstaande passage en tabel uit het (nog te publiceren)  jaarverslag relevant:

De eerste versie van de NBC+ is opgeleverd en gedemonstreerd tijdens de Bibliotheek2Daagse in december. In aanvang was de opzet om dit als vervanging te hanteren voor de Aquabrowser. Echter, gaandeweg het jaar bleek dat er meer toegevoegde waarde te behalen valt voor de branche door de NBC+ te ontwikkelen in de richting van ‘slim ontsluiten’, bijvoorbeeld door de inzet van semantisch zoeken en door gebruik te maken van linked open data-structuren. Het meer reguliere zoeken via catalogi en gekoppelde bronnen wordt ook gefaciliteerd door de NBC+, maar kan deels worden overgelaten aan bestaande browsers, zoals de Aquabrowser. Laatstgenoemde kan bovendien een ‘upgrade’ tegemoet zien, gebaseerd op een bredere bronnenset die de NBC+ levert. Daarom is met Serials Solutions (de leverancier van de Aquabrowser) medio 2012 een samenwerking aangegaan en zal het BNL-team zich meer gaan toeleggen op enerzijds het aansluiten van meer bronnen en anderzijds het uitbreiden van innovatieve zoekstructuren. Ook op dit vlak zijn partnerships aangegaan, onder meer met de universiteit van Leipzig. Langs deze weg zal de NBC+ in 2013 verder ontwikkeld worden en kunnen bibliotheken stapsgewijs overstappen naar een gecombineerde inzet van het ‘oude en nieuwe zoeken’.

Jullie weten nog niet precies hoe de samenwerking met de KB eruit zal zien. Is er desondanks al iets over te zeggen? 


Al in 2009 was duidelijk dat we voor het bouwen van de NBC zouden gaan samenwerken. Zowel de KB

als een aantal universiteitsbibliotheken gaven toen aan deel te willen nemen aan het project. Omdat dit niet gold voor álle universiteitsbibliotheken, legden wij de eerste focus op samenwerking met de KB. Wat precies de gevolgen zullen zijn van de integratie van SIOB in de KB (zie het artikel van Bibliotheekblad, van 25 april 2013) valt nu nog niet te zeggen, maar door de samenwerking beschikken we in de NBC in ieder geval ook over de titelbeschrijvingen van de KB, ook die van de 160.000 boeken die Google al voor de helft heeft gescand. Die titels zijn dus ook opgenomen in de Nationale Catalogus, maar wel alleen met een link naar het bronbestand. Door de samenwerking met Serials Solutions kunnen bibliotheken na aansluiting zelf bepalen of zij die collecties wel of niet lokaal willen aanbieden aan het publiek.

Hoe komt het toch dat er zo weinig heldere en openbare informatie beschikbaar is over de ontwikkelingen rondom de ict-projecten van Bibliotheek.nl (zoals de NBC) of over bijvoorbeeld alle gebruiksgegevens van producten?

Met die vraag doe je een aanname waar we ons niet helemaal in herkennen. Wij vinden zelf dat we ons best doen de ontwikkelingen te communiceren, via de website, de nieuwsbrief, driemaandelijkse updates van het online jaarplan, en tijdens talloze bijeenkomsten. Wel is het zo dat we soms eerst verantwoording af dienen te leggen aan de subsidieverstrekker. Dan laat de communicatie naar buiten soms iets langer op zich wachten. Het komt ook regelmatig voor dat we vragen krijgen over onderwerpen die al wél zijn gecommuniceerd. Daar leerden we van dat lang niet alle geïnteresseerden de moeite nemen om de nieuwsbrief of de updates van het jaarplan te lezen.  Misschien zou het in dat licht goed zijn om vaker  ‘roadshows’ te organiseren, waarbij we op locatie vertellen en tonen wat we inmiddels in huis hebben. We staan daarbij overigens ook open voor meer kennisuitwisseling met de voorlopers en innovators in de branche.

Voor wat betreft de gebruiksgegevens moet je niet vergeten dat die soms ook van belang zijn in onderhandelingen met bijvoorbeeld uitgevers, of lokaal politiek gevoelig liggen. Daar wil Bibliotheek.nl niet aan voorbijgaan. Toegegeven: er wordt regelmatig gevraagd om meer gebruiksgegevens. Wij bieden die straks aan via het Datawarehouse. Is het dan niet gek dat we erg veel moeite moeten doen om bibliotheken ervan te overtuigen zich aan te laten sluiten op datzelfde Datawarehouse, omdat politieke belangen of privacyoverwegingen soms zwaarder wegen dan de wens tot inzicht in statistieken? Aan onwil van Bibliotheek.nl ligt het dan in ieder geval niet.

Onlangs verscheen het rapport Verkenning Context & Contextualisering (zie ook het artikel van Wim Keizer van 17 april). Zien jullie aanknopingspunten rondom contextualisering, voor de NBC of andere diensten van Bibliotheek.nl?


Die zien we zeker, maar dan vooral als het gaat om het faciliteren van het geheel. We maken een onderscheid tussen de bronnen die wij op nationaal niveau ontsluiten en beheren, en de lokale en regionale bronnen van de bibliotheken zelf. We willen de bibliotheken graag tools aanbieden waarmee zij hun eigen, gecontextualiseerde content kunnen ontsluiten via onze API (een application programming interface (API) is een verzameling definities op basis waarvan een computerprogramma kan communiceren met een ander programma, E.M.), zodat die desgewenst ook beschikbaar komt voor andere bibliotheken. De lokale en regionale bronnen van bibliotheken hebben we al deels in kaart gebracht maar of de tools ook daadwerkelijk ontwikkeld kunnen worden hangt af van de financiering; daar hebben we inmiddels een aanvraag voor ingediend. Daarnaast zouden we graag de data uit Wikipedia/DBPedia willen ontsluiten via de NBC, opdat die verrijkt kunnen worden door alle domeinspecialisten uit de branche en in een later stadium gekoppeld worden aan de zoekresultaten van individuele gebruikers.

Klopt het dat er al een testversie bestaat van de NBC? Kan die al bekeken worden? Wordt het werkveld betrokken bij het ontwikkeltraject?


Die testversie bestaat inderdaad maar die is tijdelijk uit de lucht. Later dit jaar zal die echter weer actief ingezet worden, met diverse showcases. Het werkveld wordt erbij betrokken via een klankbordgroep.

Onlangs werd bekendgemaakt dat de opdracht voor het ebookplatform gegund is aan CB en Ciber. Dat platform zou al in het najaar gelanceerd moeten worden. Kunnen jullie daar meer over vertellen? Wordt het platform gekoppeld aan de NBC?


We willen zo snel mogelijk een goed werkend platform waarmee bibliotheken e-books kunnen uitlenen. Dat platform hopen we in het najaar te kunnen presenteren. Dat is een korter traject dan dat van de NBC. Het uiteindelijke doel is wel om het platform te integreren in de infrastructuur, maar we kunnen niet alles tegelijkertijd doen. De hoop is wel dat er in het najaar al een zoekfunctionaliteit beschikbaar is voor de e-bookcollectie, maar de koppeling met de API van de NBC zal langer op zich laten wachten. Wanneer die precies gelegd kan worden is nu nog niet bekend.

@