Tijd voor actie! Frank Huysmans over ebooks, bibliotheken en uitgevers

17 december 2012

Op Bibliotheek 2.0 loopt sinds oktober de discussie ‘E-boek-verhuur versus -uitlening: het gaat erom spannen voor openbare bibliotheken‘. Frank Huysmans voorziet die discussie regelmatig van nieuwe informatie en voer tot discussie. De meest recente bijdrage vat Franks indrukken van #B2D2012 samen. Omdat ik vind dat hij een belangrijke vraag stelt neem ik de tekst hier integraal over:

“De Bibliotheektweedaagse in Middelburg stond voor een niet onaanzienlijk deel in het teken van e-books. In de openingssessie op woensdag belichtte Hans van Velzen namens de VOB-inkoopcommissie wat er in het afgelopen jaar was bereikt op het gebied van inkoop van rechten. Op donderdag was er een minisessie geleid door Sander van Kempen van Bibliotheek.nl, waarin hij uitlegde wat de gezamenlijke strategie is van de VOB-inkoopcommissie en Bibliotheek.nl op het e-books-terrein. En er was de plenaire sessie op vrijdagochtend waarin BNL-directeur Diederik van Leeuwen die strategie nog eens belichtte geflankeerd door Stephanie Duncan (van de Public Library Online, de streaming e-books-voorziening van BNL) en Ken Roberts van de Hamilton Public Library in Canada. Canada heeft met Noorwegen (zie boven) wel de meest succesvolle overeenkomst tussen bibliotheken en uitgevers bereikt, na overigens langdurig onderhandelen. Maar in de meeste andere landen is veel minder resultaat geboekt.

Over de vraag of er ook in Nederland veel of weinig is bereikt, kun je discussiëren. Mij persoonlijk bekroop het gevoel dat de Nederlandse bibliotheken op dit moment niet de eerste viool spelen. Het lijkt er sterk op dat de openbare bibliotheken mondjesmaat licenties krijgen toegeworpen door uitgevers die wel willen uitproberen of het uitleenkanaal werkbaar is in commercieel opzicht, maar toch vooral de voorrang geven aan hun eigen verkoopkanaal. Zie hiervoor ook de cijfers die ik in mijn vorige post gaf. BNL en VOB gaven op de Bibliotheektweedaagse aan dat het aantal titels in 2013 zal worden uitgebreid met circa 1.000 titels van uitgever WPG, maar dat zullen backlisttitels zijn van ten minste 3 jaar oud (overigens wordt daarbij wel gemikt op moderne klassiekers). Zet je dat af tegen de uitbreiding van het titelaantal dat de uitgevers en boekhandels via hun eigen portal willen gaan aanbieden, dan zie je dat de achterstand van bibliotheken in 2013 hoogstwaarschijnlijk zal gaan toenemen.

Opmerkelijk vind ik ook dat internationaal de verontwaardiging over de houding van de uitgevers groeit, terwijl in Nederland-polderland vooralsnog de nadruk wordt gelegd op de Lubberiaanse ‘positieve grondhouding’ onder het motto ‘we hebben de uitgevers hoe dan ook nodig’. Ter illustratie van het internationale ongenoegen een drietal verwijzingen:

• september 2012: open brief van ALA-voorzitter Maureen Sullivan aan Amerika’s grote uitgevers
• medio 2012: de Zweedse bibliotheekvereniging publiceert een paginagrote protestadvertentie in het grootste landelijke dagblad tegen de onwil van de grote uitgevers om e-books via het uitleenkanaal vrij te geven; tegelijkertijd ontwikkelt men er met een kleinere uitgeverij een interessant nieuw model van ‘dual licensing’
• december 2012: een verslag van een interne IFLA-expert meeting eind november verschijnt in Publishers Weekly. Het algemene gevoelen onder de deelnemers aan de meeting kun je omschrijven als ‘zorgelijk’. Net als bij ons vonden de deelnemers aan de meeting dat de toekomst van de (openbare) bibliotheken niet van het kunnen doorleveren van e-books alleen afhangt, maar ze vonden ook dat e-content er wel degelijk deel van moet uitmaken, omdat anders marginalisering dreigt. Citaat: “The general consensus among participants was that public libraries have two, maybe three years to establish their relevance in the digital realm, or risk fading from the central place they have long occupied in the world’s literary culture.”

Zou een iets activistischer houding met op zijn minst een openlijk beleiden van een tweesporenbeleid – binnen het huidige auteursrechtelijke kader onderhandelen met uitgevers, maar tegelijkertijd toewerken naar het ten gunste van bibliotheken veranderen van dat auteursrechtelijke kader – niet ook in ons land op zijn plaats zijn? Ik ben benieuwd naar jullie reacties.”

Ik ben het helemaal eens met Frank.

Gerelateerd:
Braaf zijn in een stoute wereld
Toekomst uitleen e-books nog ongewis
Ebooks via de bibliotheek: het rapport van TNO
Bibliotheken en e-books: afwachten of zelf uitgeven?

@

Afbeelding: Reuters