Overheidsuitgaven: tijd voor meer transparantie

06 juni 2012

Trendwatching.com schreef in 2007 over de ‘tirannie van transparantie’. Dankzij de digitalisering en de internetcultuur zou ‘alles’ transparanter zijn geworden dan ooit tevoren. Onderste stenen komen boven. De deuren van de achterkamertjes zijn eindelijk geopend.

Wat een onzin.

Als je het type mens bent dat het leuk vindt om zo nu en dan zelf achtergrondinformatie bij nieuwsberichten te zoeken moet je al lang tot de conclusie zijn gekomen dat transparantie helemaal niet bestaat. Als je bijvoorbeeld wilt weten hoe grote organisaties precies hun geld hebben uitgegeven loop je al snel vast in een wirwar aan documenten die het verhaal niet of maar half vertellen. Hoe overheden hun geld besteden weet zelfs de politiek niet. En zelfs op het moment dat er misstanden worden aangekaart door diezelfde politiek blijven er nog veel zaken onduidelijk.

Het is geen geheim dat ik regelmatig publiceer. Uiteraard op dit weblog, maar soms ook op een van de andere websites die ik (mede) beheer, of via de sociale media die daar aan zijn gekoppeld. Zelfs vakbladen geven mij regelmatig de kans ontwikkelingen te schetsen of kritisch te belichten. Aan publicatiekanalen geen gebrek, kortom. Je zou denken dat ik daar tevreden over ben (en dat is vaak ook zo) maar toch wringt het. Ik ben geen journalist. Ik ben niet helemaal onafhankelijk. Maar zelfs als ik dan een keer niet belemmerd wordt door tijdgebrek of ‘de belangen van het grotere geheel’, zelfs dan loop ik vaak nog vast in het gebrek aan transparantie.

Les 1 is: ‘volg het geld’, maar daar gaat het vaak al mis. Het komt maar zelden voor dat uitgaven overzichtelijk zijn verzameld in één document. Globale uitgaven ja, maar daar heb je niet zo veel aan. Als ergens staat dat er 5 miljoen is uitgegeven aan personeel weet je eigenlijk nog niets. Is al dat personeel wel nodig? Wie verdient wat, en voor welke prestaties? Zulke vragen blijven maar al te vaak onbeantwoord. Dat de politiek uiteindelijk op de proppen komt met een verbeterde Wet openbaarheid van bestuur is ook niet veel meer dan een doekje voor het bloeden. Als je een keer de moeite hebt genomen om een procedure rondom zo’n Wobverzoek te volgen weet je hoe moeizaam dat verloopt…en hoe weinig het per saldo oplevert.

Ik vind dat het tijd is voor portalen naar model van Open Government. En dan bedoel ik niet een lovenswaardige maar onoverzichtelijke en gedateerde site als het Europees Transparantie-initiatief, nee, ‘gewoon’ per sector en per provincie een begrijpelijk en gestructureerd overzicht van alle uitgaven, afspraken en relevante documenten, zodat iedereen precies kan zien waar een gemeente of provincie mensen nu precies voor betaalt of inhuurt, en zodat geïnteresseerden niet hoeven te verdwalen in PDF’s vol jargon en verhullende informatie.
Dat model kun je vervolgens ook loslaten op alle organisaties die betaald worden met belastinggeld. Met meedoen als voorwaarde voor het ontvangen van geld. Dat dit extra werk met zich meebrengt is evident, maar als je weet hoeveel informatie er moet worden opgegeven bij bijvoorbeeld subsidieaanvragen weet je dat het geen probleem hoeft te zijn. En het mooie is: op zo’n portaal kun je dan ook weer prima het concept van de Gemeente Heerenveen loslaten. Creëer je meteen draagvlak ook.

Gerelateerd:
Lekker transparant
Bibliotheekonderzoek weinig transparant
Een leger van 170.000 bureaucraten
Prinsjesdag 2006: waar geeft de overheid het geld aan uit?
Onbetaalbaar: overheidsplannen.nl

@