De toekomst van lezen in het tijdperk van overvloed
14 januari 2012
Een antwoord op de vraag of mensen uiteindelijk meer boeken zullen gaan lezen door de digitalisering ervan is nog niet goed te geven. Ook uitgevers hebben hun twijfels. Ik ken het antwoord op die vraag uiteraard ook niet, maar als ik mijn eigen leesgedrag observeer kan ik een paar dingen constateren:
- ik lees meer dan ooit tevoren maar doorgaans geen boeken. Ik lees vooral (digitale) artikelen, blogs en achtergrondinformatie. Op de laptop en iPhone. Daarnaast lees ik nog veel (papieren) kranten en tijdschriften.
- als ik wél boeken lees kies ik meestal voor de papieren variant omdat ik van die variant nog veel ongelezen exemplaren in bezit heb en keer op keer nieuwe in handen krijg bovendien.
- Over mijn e-reader ben ik tevreden maar die gebruik ik niet of nauwelijks door de punten hierboven.
Als ik erover nadenk is er helemaal niet zo veel veranderd in mijn leesgedrag. Vroeger leende ik me suf bij de bibliotheek maar ook toen ging het meestal om non-fictie. Vijftien jaar later voorziet het web daar grotendeels in. Mij maakt het daarbij niet uit of ik van een beeldscherm lees of van papier. Als ik maar ontspannen kan zitten of liggen, met het leesvoer.
En als het gaat om veranderend leesgedrag zie ik in mijn directe omgeving ook nog niet zo veel gebeuren. De echte boekenliefhebbers die toen kozen voor het papieren boek doen dat nu nog steeds. De liefde voor lezen lijkt te zijn versmolten met de liefde voor het papieren boek. Toch geloof ik best dat ook een deel van die groep op termijn overstag zal gaan voor digitaal. Door een beter en goedkoper aanbod bijvoorbeeld. Uit overwegingen m.b.t. ruimte en bezuinigingen. Dankzij de tablet die toch al is aangeschaft. Dat soort dingen.
De jongeren doen mij het meest twijfelen in dezen. Ik las ook niet meer zoveel tussen mijn zestiende en negentiende, maar ik pikte het daarna weer snel op. De middelbare school had mijn liefde voor literatuur danig verziekt (wie zit er te wachten op Multatuli als er mogelijk ook getongzoend kan worden met een klasgenote?) maar mijn liefde voor boeken, boekenwinkels en bibliotheken zat er al in. Die liefde bloeide weer op toen ik zelf weer iets rustiger werd. Maar zit die liefde er ook in bij de jongeren van nu? Dat denk ik eerlijk gezegd niet. Zij hebben in veel gevallen een voorkeur ontwikkeld voor het web, games en andere multimedia. Bedrukt papier speelt voor deze generatie een kleinere rol dan voor de mijne. Dat betekent niet dat die groep ook minder leest, maar het is denkbaar dat die groep het ouwe trouwe boek ook in de toekomst niet meer zal omhelzen, zelfs niet digitaal, om de eenvoudige reden dat de liefde voor het medium zich nooit goed heeft ontwikkeld door de concurrentie van andere media.
Mensen die moeite hebben met dat idee kunnen wellicht nog een beetje hoop putten uit de informatieovervloed. Als je met een druk op een knopje een bestand met 10.000 eboeken kunt downloaden gaat de lol er snel vanaf en kan het een verademing zijn om terug te gaan naar de basis, en gewoon af en toe een boek te kopen, om op die manier structuur aan te brengen in het overweldigende aanbod. De hang naar retro kan ook nog een rol van betekenis gaan vervullen in de toekomst. Er zijn genoeg jongeren die vinyl weer omhelzen omdat MP3 en streaming verzamelzucht nauwelijks bevredigen.
Gisteren las ik de bijdrage 52 weeks, 52 books. De auteur betuigt zijn liefde voor lezen en boeken maar kiest juist wél voor digitaal. En voor titels uit het publieke domein. Het interessante daarvan is dat het voor hem uiteindelijk gaat om het sterke verhaal, de goede literatuur. Uitgevers moeten zich misschien niet afvragen of mensen in de toekomst meer of minder boeken zullen lezen, maar welke. Als iedereen die de klassiekers nog niet heeft gelezen daar op termijn voor kiest (retro!) zijn ze pas echt de klos.
@
Digitaal boeken lezen zal, mijns inziens, niet leiden tot
het meer lezen van boeken.
Als de beschikbaarheid van boeken sterk toeneemt zal het
keuze proces steeds lastiger worden.
Je kunt tenslotte op een e-reader of een soort gelijk ander
apparaatje al gauw honderden titels kwijt.
Dat lijkt me op
termijn verlammend te werken, waardoor een afname van het lezen ook tot de
mogelijkheden behoort. Kortom een variant op het spreekwoord, het bezit van de
zaak is het eind van het vermaak.
Of we dat nu leuk vinden of niet: schaarsheid speelt een
belangrijke rol in ons verlangen.
Daarom kijken de meeste mensen wel naar bloeiende bloemen,
maar zelden naar grassprietjes.
Door het overvloedige aanbod van media wordt het moeilijk om
je aandacht langdurig bij één boek te houden. De verleiding van mogelijk
surfgedrag is enorm groot geworden. Waarom zou je een boek wat je aandacht even
niet weet vast te houden nog uitlezen? Er liggen tenslotte nog honderden
alternatieven klaar.
De vraag naar meer of minder lezen lijkt mij meer met
schaarsheid versus overvloed te maken te hebben dan met papier of digitaal.
Daar kan ik me wel voor een deel in vinden Bas, maar ik bedenk dan ook dat ik vroeger, in de Zeeuwse Bieb, toch ook altijd met een selectie thuiskwam die paste bij mijn interesse van dat moment, terwijl ik altijd besefte dat de hele bieb minstens een half miljoen titels (inmiddels een miljoen) in bezit had….en andere bibliotheken samen nog veel meer. Toen kon je de schaarste op een of andere manier nog makkelijk zelf scheppen, lijkt het wel. Dat zou digitaal ook moeten kunnen, maar nu is het dusdanig laagdrempelig dat het toch een beetje lastiger is.
Dat is het eerste dat in me opkomt, of het ergens op slaat weet ik niet.
Eerder kon je inderdaad wat makkelijker zelf de schaarste scheppen. Door de toename aan info op allerlei manieren moeten we wel meer gaan selecteren. En dat is wat we in zijn algemeenheid helemaal niet willen. Ik ken maar weinig mensen die eerst proberen alles af te wegen om daarna een keus te maken m.b.t. wat zij gaan lezen. Grazen, struinen, blijven steken in wat je bevalt ligt meer voor de hand.
Wellicht helemaal niet erg. Maar er is een behoorlijke kans dat goede gedegen informatie uit het zicht verdwijnt in de enorme hoeveelheid prut die je als zwervend ook tegenkomt.
Snel en goed selecteren is wel een vaardigheid die, mijns inziens, een belangrijk onderdeel zou moeten worden in het onderwijs.
Afijn, allemaal zaken die al eens eerder aan de orde zijn geweest natuurlijk.
Ben wel benieuwd hoe de toenemende digitalisering van informatie ons leven gaat beïnvloeden. Blijft lastig om daar iets zinnigs over te zeggen als je er middenin zit en dus geen afstand kunt nemen.
Dat is waar ja. We zitten midden in de geschiedenis. Dat maakt het net zo lastig als interessan om te observeren en er conclusies uit te trekken…