Zo is het spel
06 december 2010
Ik had me zo voorgenomen niets meer te schrijven over Wikileaks, maar ik kan het toch niet laten. Op Twitter (per ongeluk met de account van Bibliotheek 2.0) verwees ik vandaag namelijk naar een blogpost van Jeroen, Hoe iedereen een bijdrage aan Wikileaks kan leveren, en kreeg daar geen positieve reacties op.
“Omdat informatie die niet bedoeld is om openbaar te maken, ook niet openbaar gemaakt moet worden.”
Dat is een veelgehoorde mening, maar ik deel ‘m niet. Je kunt Wikileaks zelfs als misdadig bestempelen, zoals ook Pfeijffer doet, maar ik kijk daar anders tegenaan. Het wordt pas misdadig als overheden onschuldig zijn…en dat zijn ze niet. Ik sluit me aan bij mensen als Michael de Vries en Rob Vreeken, die zich afgelopen zaterdag, in de Volkskrant, positief uitlieten over het project. Een paar citaten uit het korte vraaggesprek met Vreeken:
“[…]
Diplomatie is toch gebaat bij vertrouwelijkheid?
Dat zal best. Als regeringen in het geniep zaken willen doen, moeten ze dat vooral proberen. Dat is hun taak. Net zoals het de heilige taak van de pers is, rücksichtslos zo veel mogelijk van wat zich in het geheim afspeelt openbaar te maken. Zo is het spel, en zo moet het gespeeld worden. Tipgevers, zoals Wikileaks, zijn daarbij van harte welkom.
Ook als er gevaar is voor mensenlevens of de nationale veiligheid?
Als mensenlevens direct en aanwijsbaar op het spel staan zijn, geldt enige reserve. Verder is er geen enkele beperking. Nationale veiligheid? Ammehoela. Wat is dat? Met een beroep op de nationale veiligheid werden in de Sovjet-Unie dissidenten opgesloten. Hebben de onthullingen over Abu Ghraib de nationale veiligheid van de Verenigde Staten in gevaar gebracht? Vast wel. Ze gaven voeding aan anti-Amerikaanse gevoelens in de islamitische wereld, met alle gewelddadige gevolgen van dien. Moeten we betreuren dat de martelfoto’s zijn gepubliceerd? Nee. Openbaarheid hoort in het rijtje democratie, transparantie, mensenrechten, controle op de macht, checks and balances. Geheimhouding hoort in het rijtje machtsmisbruik, autoritarisme, gekonkel, corruptie, vieze spelletjes.
[…]
Maar dan kan álles op het internet worden gezet!
Het probleem is juist dat níet alles op het net wordt gezet. Het zou goed zijn als ook de gecodeerde berichten van China, Rusland en Iran openbaar worden. Stel je voor dat WikiLeaks in de jaren dertig de geheime berichten van de Duitse diplomatieke dienst aan de kanselarij van Hitler had gepubliceerd. Het zou een hoop ellende hebben voorkomen. Wat je Julian Assange hooguit kunt verwijten, is dat hij te weinig documenten heeft gepubliceerd, in plaats van te veel.”
De meningen over het project zijn zeer verdeeld, dat intrigeert me. Zaterdag sprak ik me uit over de waanzin van censuur. Inmiddels zijn er 355 mirrors online.
@
Helemaal mee eens. Mensen die gaan roepen dat overheden ervoor moeten zorgen dat Wikileaks afgesloten wordt lijden wat mij betreft aan een beangstigend overweldigende vorm van het Stockholmsyndroom. Ongelofelijk hoe erg mensen zichzelf vernederen… De overheid zit er (officieel dan natuurlijk) voor ons, wordt betaald door ons en is niets meer dan onze dienstverlener. Opzouten dus met die ranzige bemoeizucht en de schreeuw om censuur vanuit breindode brave burgers die via "educatie en onderwijs" zover van het pad geleid zijn dat ze echt geen idee meer hebben waar ze over spreken. Verdoemd! 😉
En daar zit geen enkele moehaha bij, deze keer 🙂
Je schrijft: "Net zoals het de heilige taak van de pers is, rücksichtslos zo veel mogelijk van wat zich in het geheim afspeelt openbaar te maken."
Nou, dat is dus niet de taak van de pers. Vooral dat "rücksichtslos" bevalt me niet.
Natuurlijk moeten misbruiken, wandaden… aan het licht worden gebracht, aan de kaak worden gesteld en worden bestraft of gesanctioneerd. Maar in heel veel gevallen heeft het niet openbaar maken van bepaalde informatie hoegenaamd niets te maken met misbruik e.d. Die informatie blijft gewoon binnenskamers omdat ze deel uitmaakt van 'tussentijds' denkwerk, overwegingen, onderhandelingen… zaken die in alle sereniteit moeten kunnen gebeuren en waarbij het dus belangrijk is dat die 'tussentijdse' informatie niet bekend wordt gemaakt omdat anders het denk-, overwegings- of onderhandelingsproces wordt verstoord.
Stel je nou eens de volgende – concrete – situatie voor.
Twee partijen (bedrijven, organisaties, whatever) onderhandelen over een bepaald contract. Er wordt een tekst opgesteld. Die tekst gaat een paar keer over en weer tussen de managers van beide partijen, een jurist werpt er nog eens een blik op… de tekst wordt verschillende keren aangepast en herschreven en uiteindelijk ontstaat er een versie waarin beide partijen zich kunnen vinden. Die finale versie wordt ondertekend en geldt als officieel. Die finale versie van de tekst kan dus gerust openbaar worden gemaakt. Maar al die 'tussenversies'… die moeten – ik zou zelfs zeggen mogen – niet openbaar worden gemaakt. Waarom niet? Omdat ze de interne onderhandelingen tussen de partijen aan het licht zouden brengen en daar heeft niemand zaken mee, behalve de twee betrokken partijen zelf.
Stel dat je kandideert voor een bepaalde functie bij een bedrijf. Het ziet er naar uit dat je zal worden aangenomen, maar je mailt nog wat over een weer over de arbeidsvoorwaarden, de verloning, extra-legale voordelen enz. Uiteindelijk sluit je een arbeidsovereenkomst. Hoe zou je het vinden als de mails tussen jou en je werkgever plots openbaar zouden worden gemaakt? Daar heeft toch niemand zaken mee.
De belangrijkste vraag in deze lijkt me niet: Openheid of geen openheid, maar goed of niet goed.
Ik ben niet voor openheid vóór alles. Goed functioneren van een maatschappij is niet alleen afhankelijk van de mate van transparantie maar wellicht nog veel meer van de mate waarin we elkaar vertrouwen en van elkaar op aankunnen. Daar hoort ook bij dat wat je samen bespreekt en voorlopig tussen jullie moet blijven niet de volgende dag op straat ligt.
Daarom vind ik ook niet dat de pers alles moet publiceren wat zij maar te pakken kan krijgen. Journalisten moeten ook afwegen, voor zover mogelijk, wat hun publicatie kan veroorzaken. Het doel heiligt niet altijd de middelen.
Er zijn inderdaad talloze uitzonderingen, als het gaat om openbaarmakingen, dat ben ik met jullie eens. Maar misschien is er wel degelijk een filter. Zaken die echt geheim moeten blijven halen waarschijnlijk de correspondentiedocumenten niet eens. Het zou me niet verbazen als belanghebbenden lachen om deze kwestie, omdat het weinig meer is dan afleiding van het werkelijke spel.
Goed of niet goed: dat is inderdaad wel een uitgangspunt. De vraag is alleen wie dat vaststelt. Ik heb persoonlijk niet zo veel vertrouwen in de goede bedoelingen van veel overheden…en ben in die zin misschien eerder geneigd openbaarmakingen goed te keuren dan anderen, terwijl ik het zelf inderdaad ook niet prettig zou vinden als mijn correspondentie zomaar openbaar zou worden. Daar moet ik ook eerlijk in zijn.