Eigen vlees
22 november 2010
Deze column verscheen eerder in Digitale Bibliotheek 7, 2010
Het was een interessante #durftevragen, die de redactie van het televisieprogramma Rondom 10 verzond op 23 oktober: “Mensen uit de kunstwereld zelf die voorstander zijn van de aangekondigde bezuinigingen op kunst en cultuur. Zijn die er?” Op mijn vraag of ze daar nog bevestigende reacties op hadden gekregen kreeg ik het antwoord dat er zich maar één persoon had gemeld, en dat die zich een dag voor de uitzending had teruggetrokken. Dat verbaasde me niet. Het komt namelijk niet zo vaak voor, dat mensen zich uitspreken voor het snijden in eigen vlees. Op zich is dat begrijpelijk. Je doet het tenslotte niet erg goed als directeur, als je de subsidieverstrekkers te kennen geeft dat de organisatie die je leidt het ook af zou kunnen met de helft van het personeel of van de middelen. Een gezonde organisatie heeft geld nodig, dat weet iedereen.
Maar juist omdat het niet gebruikelijk is dat mensen het snijden in eigen vlees aankaarten heb ik bewondering voor de mensen die dat wel durven. Zulke mensen worden maar al te vaak beschouwd als meedogenloze en onmenselijke types (soms zijn ze dat ook), maar als je grotere organisaties bekijkt als een buitenstaander zul je vaak tot de conclusie komen dat er wel degelijk bezuinigd kan worden zonder dat de kwaliteit van het product of de dienst in gevaar komt.
Nu bekend is geworden dat bij het doorgaan van de gemeentelijke bezuinigingen gevreesd moet worden voor het voortbestaan van dertig procent van de openbare bibliotheken, is de discussie op diverse online fora losgebarsten. De reacties zijn vaak even voorspelbaar als ongenuanceerd. Toch zijn ook zulke reacties het soms waard om overdacht te worden. Neem nu de reactie van iemand die zich Paul Revere noemt, bij het bericht op SpitsNieuws. Hij schrijft: “Wie wel eens in een bibliotheek komt, ziet gewoon direct dat ze daar teveel geld hebben. Het zijn luxe circussen op kosten van de belastingbetaler geworden.” Zo’n reactie zal bij een bibliotheekmedewerker die het al jaren moet zien te bolwerken met veel te weinig subsidie leiden tot vlekken in de nek, maar als die medewerker er even over nadenkt begrijpt hij natuurlijk best waar Paul Revere op doelt. Als je uitgaat van de primaire taken van bibliotheken kun je niet veel begrip opbrengen voor grote gebouwen vol boeken die lang niet allemaal gelezen worden, vol kunst waar slechts een deel van het publiek belangstelling voor heeft, vol medewerkers waar steeds minder vaak een beroep op wordt gedaan en vol multimedia die alleen met een verhaal, over het vertéllen van verhalen, geassocieerd kunnen worden met informatiebemiddeling.
Wij, de medewerkers, verdienen ons brood met informatiebemiddeling. Daar komt bij dat we zelf vaak liefhebbers zijn van cultuur. Daarom reageren wij op het laatdunkende ‘linkse hobby’s’ zoals een stier reageert op een rode lap. Ook ik reageer zo. Ik houd van bibliotheken en musea. Ik ben blij dat er kunst is. Ik geloof in cultuur.
Laat ik mij tot de situatie in Rotterdam beperken. Het aantal vestigingen (zie: //www.bibliotheek.rotterdam.nl/NL/Informatie/Openingstijden/Pages/Openingstijden.aspx) komt me al jaren ridicuul over en lijkt eerder het gevolg van doorgedraaide decentralisatie dan dat inkrimping een bezuinigingsspasme zou zijn. Aparte bibliotheken in zowel het Oude als het Nieuwe Westen is m.i. gewoon decadent. De Rotterdammer zal er maar aan moeten wennen dat hij voor bibliotheekbezoek wat vaker naar de – goed geoutilleerde – centrale vestiging aan de Binnenrotte moet gaan. Zoals de arthousefilmliefhebber tegenwoordig niet meer in het centrum terechtkan, maar zijn heil in LantarenVenster op de Wilhelminapier, nét over de Erasmusbrug moet zoeken.
Goh, soms veranderen er dingen in het leven. 'Daar moest de politie eens naar kijken, maar dan zie je ze niet.'
@Stefan: daar krijg ik geen speld tussen, wel een grote grijns 🙂
hear hear op zowel je blog als de reactie van Stefan!
Interessant zou ook zijn om na te gaan in hoeverre de Rotterdamse decentralisatie tot versnippering van de uitleenbare voorraad heeft geleid. Daar heb ik geen inzicht in.
@Edwin
Goede vraag. Maar het politieke spel is natuurlijk om zoveel mogelijk geld binnen te halen en te houden. Ik denk dat als je het uit die wedstrijd-sfeer zou halen je een stuk eerlijkere antwoorden zou krijgen.
@Stefan
Hoe het in Rotterdam is weet ik niet dus daar kan ik niks over zeggen. En ik weet ook niet hoeveel vet er in de diverse organisaties nog op de botten zit. Wat ik wel weet is dat sommige mensen een schrikbarend gebrek aan inlevingsvermogen hebben, vooral als het gaat over bibliotheekwerk op het platteland. Waarbij er dan van uit gegaan wordt dat iedereen een auto tot zijn beschikking heeft en niet alleen over internet beschikt maar er ook nog eens goed mee kan omgaan. "Ik haal alles binnen via internet dus waarom moet er nog zo'n duur gebouw staan?", die redenatie. Daarbij wordt volledig voorbij gegaan aan jonge kinderen en minder mobiele ouderen die daarbij (weer) volledig afhankelijk worden gemaakt van anderen als het gaat om lezen en bibliotheekbezoek. En dat vind ik een hele slechte zaak. Dingen veranderen in het leven, dat is waar. Maar niet elke verandering is een verbetering. Ik begin steeds meer genoeg te krijgen van dat kort-door-de-bocht-geblaat, van die nieuwe flinkheid en van dat opportunisme dat elke discussie smoort.
"Dan moet je maar niet op het platteland gaan wonen", is het fijn genuanceerde argument dat nog wel eens uit de kast wordt gehaald. En daar heb je niks aan.
@tenaanval Wie beweert dat alle info uit de bibliotheek ook via internet is binnen te halen, is – om eens een al redelijk vaak geciteerd politicus nogmaals te citeren – 'knettergek'. En iedere keer als ik in Rotterdam in de centrale bibliotheek ben, zie ik ook het sociaal nut van zo'n 'duur gebouw'. Al meermaals personen die vroeger als gekke Gerritje door de stad liepen later in de leeszaal 'normaal' verdiept in de krant ontwaard. Inclusief 'opgepimpt' uiterlijk.
Overigens ben ik de demografische mening toegedaan dat wonen op het platteland met het afkalven van de agrarische functie eigenlijk gewoon zou moeten worden tegengegaan. Zo lang dat echter van overheidswege niet het geval is, moeten voorzieningen als bibliotheken wél een bepaald minimaal niveau behouden.
like she (tenaanval) said, er zijn hopen mensen die niet zo digitaal zijn, die niet zo goed ter been (meer)zijn, die niet op eigen gelegenheid de stad of het dorp door kunnen reizen om naar de goed geoutilleerde centrale vestiging te gaan.
Ook, en misschien wel juist, voor die mensen bestaat de bibliotheek. Die is er niet alleen voor de vrolijk met de laptop of smartphone rondstappende medemens die op zoek is naar het volgende gratis wifi punt.
@Stefan,
Fijn dat we het er dan in elk geval over eens zijn dat een bibliotheekgebouw ook zo z'n nut heeft.
Als je vragen gaat stellen over de aard van de aangekondigde bezuinigingen en je probeert te verdedigen door te wijzen op de culturele en maatschappelijke waarde van de bibliotheek, dan heb je de strijd al verloren.
De vraag moet zijn: waarom deze bezuinigingen, waarom nu. We weten waarom er zo'n groot overheidstekort is en wie het heeft veroorzaakt en het is niet de kunst sector.
@Martin: het is goed om die vraag te stellen inderdaad, maar het antwoord verandert weinig aan de ontwikkelingen vrees ik. Er zijn vele oorzaken te benoemen en je kunt vele tegenwerpingen maken, maar feit is dat het veel mensen gewoon niet zo raakt.
Ik zag beelden van 400 mensen op het abdijplein, die 'schreeuwden' tegen cultuur. Daar liepen heel wat vertegenwoordigers van de culturele sector tussen…en een selectie uit het toch al vrij selecte publiek van een aantal bekende, kleinschalige cultuurinstellingen.
Ik zag weinig bekenden.
Waarmee ik maar wil zeggen dat het draagvlak voor verzet volgens mij toch vrij beperkt is. Niet leuk, wel aan de hand.