Websites Bibliotheken nog niet mobiel

24 oktober 2010

Deze bijdrage verscheen eerder in Digitale Bibliotheek nr. 6, 2010

Mobiel internet in Nederland
Dat het gebruik internet op mobiele apparatuur snel aan terrein wint in Nederland zal weinig mensen nog verrassen. De prijzen van smartphones dalen, de tarieven voor draadloze internetabonnementen eveneens. Als je om je heen kijkt zie je dat steeds meer mensen met hun mobieltjes in de weer zijn, zonder dat ze zitten te bellen. Telefoons zijn in korte tijd getransformeerd tot kleine, maar volwaardige computers. Uit een onderzoek dat het bureau MarketResponse in augustus 2010 publiceerde kwam naar voren dat inmiddels 1 op de 5 consumenten in Nederland gebruik maakt van mobiel internet.

Je zou kunnen stellen dat tachtig procent van de bevolking dus nog altijd géén gebruik maakt van mobiel internet, maar wie het in september 2010 gepubliceerde rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau, Alle kanalen staan open, heeft gelezen, heeft twee van de belangrijkste conclusies van het rapport waarschijnlijk ook gezien en, weet dat dit slechts een kwestie van tijd is:

• Het gebruik van nieuwe media, zoals krant lezen via internet of televisie-uitzendingen bekijken via internet of de smartphone, verspreidt zich minder snel dan vaak wordt gedacht.
• Toch zullen in 2015 breedbandinternet en smartphones hun voorlopers, respectievelijk smalband en ‘gewone’ mobiele telefoons, nagenoeg volledig hebben vervangen.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek meldde in oktober 2009 dat inmiddels driekwart van de internetgebruikers online aankopen doet, en dat de helft van de jongeren gebruik maakt van internet op de telefoon. Webwereld schreef eind augustus dat “het aantal vrouwen dat in de afgelopen twee jaar gebruik is gaan maken van mobiel internet steeg met 575 procent.”
Als je dergelijke bevindingen combineert met de verwachting dat de populariteit van tabletpc’s (zoals de Ipad) en andere mobiele apparaten sterk zal toenemen, weet je eigenlijk genoeg: mobiel ís al groot maar zal nog veel groter worden. In ieder geval toch zo groot dat het een gevoel van urgentie zou moeten oproepen bij dienstverlenende organisaties die hun diensten ook aanbieden via internet. Je zou alle Nederlandse bibliotheken daar ook toe kunnen rekenen.

Bibliotheken en het mobiele web
Wie een korte rondgang maakt langs de websites van Nederlandse Openbare Bibliotheken kan weinig anders dan concluderen dat er nog maar bitter weinig bibliotheken zijn die ook al een mobiele versie van de website of de catalogus aanbieden. Er zijn uitzonderingen, zoals Bibliotheek Oss en Bibliotheek Enschede , maar op de meeste sites tref je geen mobiele variant aan, zelfs niet op de sites van de Openbare Bibliotheek Amsterdam, DOK Delft of DeNieuweBibliotheek (Almere). Het heeft er alle schijn van dat mobiele websites geen prioriteit hebben.

Er zijn genoeg redenen te bedenken waarom bibliotheken ‘de mobiele boot nog even afhouden’. Het kan bijvoorbeeld zijn een bibliotheek door dreigende bezuinigingen heeft besloten voorlopig niet te investeren in digitale ontwikkelingen. Uit het VOB-rapport Een krimpend perspectief komt immers naar voren dat veel bibliotheken de bezuinigingen zien als een bedreiging voor innovatie.

Het is ook mogelijk dat bibliotheken hebben besloten eerst af te wachten wat de vernieuwingsgelden voor Bibliotheek.nl zullen opleveren. Die keuze is begrijpelijk, maar vooralsnog wordt er op de website van Bibliotheek.nl alleen iets over mobiele toepassingen gezegd onder het kopje ‘Widgetstore’: “De Widgetstore is een online marktplaats in de vorm van een website waar vraag en aanbod bij elkaar komen. Hier kunnen bibliotheken widgets, mashups, data-feeds, mobiele apps en API’s aanboeden en afnemen.”
Het is niet waarschijnlijk dat lokale toepassingen op landelijk niveau ontwikkeld kunnen worden. Iedere lokale website heeft tenslotte zijn eigen mogelijkheden en beperkingen. Het is hooguit zo dat Bibliotheek.nl op de langere termijn de expertise die in de ene bibliotheek is ontwikkeld, kan doorsluizen naar alle andere bibliotheken. Als je dan het geluk hebt met hetzelfde systeem te werken als de leverende bibliotheek kun je een en ander wellicht overnemen.

Of is het wellicht zo dat bibliotheken er liever voor kiezen om technologische ontwikkelingen nog even aan te zien? Op een tabletpc met breedband internet zijn de meeste websites per slot van rekening prima te bekijken. Ook daar valt iets voor te zeggen, maar in dat geval wordt wel voorbij gegaan aan al die mensen die zich de komende jaren nog zullen moeten ‘behelpen’ met het relatief kleine scherm van hun iPhone of Android-telefoon. Zij krijgen websites en catalogi dan in beeld zoals in de afbeelding boven dit artikel (catalogus Bibliotheek Rotterdam): het werkt allemaal wel, maar je moet oneindig scrollen en zoomen om alles te kunnen lezen; dat is niet wat je noemt klantvriendelijk.

Misschien denk je nu: “maar wacht nu eens even, er zijn toch ook wel positieve zaken te melden? Heeft OCLC vorig jaar geen mobiele versie van Worldcat.org gelanceerd? Nou dan! OCLC bouwt toch ook mee aan de Nationale Bibliotheek Catalogus? Dan kunnen ze die techniek toch gewoon overnemen? En NBD/Biblion heeft toch ook al een mobiele variant van Meer over Media?” Dat is waar, maar daarmee is het nog niet gezegd dat de techniek ook kan worden overgenomen. Dat zal de tijd ons leren. Maar als het kan hebben bibliotheken daarmee nog geen lokale oplossing. Dat is en blijft de eigen verantwoording.

Dan maar zelf aan de slag…maar hoe dan?
Wanneer je als bibliotheek toch aan de slag wilt met een mobiele catalogus of website zijn er verschillende mogelijkheden:

• Je kunt je licht opsteken bij anderen. Zo zijn er verschillende Universtiteitsbibliotheken die een mobiele website/catalogus hebben (o.a. Amsterdam, Utrecht, Groningen en Gent) of die zelfs Apps hebben laten ontwikkelen (TU Delft en Gent). Het zelf bouwen van een mobiele website vereist uiteraard wel de nodige expertise en investeringen. Nog een mooi voorbeeld: de mobiele variant van de website van vragendienst Ibi: //ibi.bibliotheek.nl/
• Als je bibliotheek al beschikt over een website die gebouwd is met Joomla! of Drupal is het goed om te beseffen dat die systemen geschikt zijn voor uitbreidingen, in de vorm van respectievelijk extensies en modules . Er zijn zelf uitbreidingen die automatisch detecteren of een bezoeker je website bezoekt vanaf een PC of vanaf een mobiel apparaat. Informeer naar de mogelijkheden bij je websiteontwikkelaar.
• Onderzoek de mogelijkheden van (soms gratis) online toepassingen voor het mobiel maken van websites. Als jouw bibliotheek bijvoorbeeld beschikt over een weblog kun je in ieder geval al een mobiel begin maken met toepassingen als //www.mofuse.com/ en //mobify.me/. Zulke hulpmiddelen werken niet voor complete websites of catalogi, maar het is een begin. Deze toepassingen vereisen nauwelijks technische voorkennis bovendien. Bedenk ook dat de Openbare Bibliotheken van de Provincie Antwerpen met ISIS een catalogus binnen WordPress (blogsoftware) hebben draaien. Wie weet wat er dan nog meer allemaal mogelijk is…
• Houd ook de aanwezigheid van je bibliotheek op sociale netwerken nog eens tegen het licht. Steeds meer bibliotheken zijn te vinden op Facebook, Hyves en Twitter, maar beperk de activiteiten daar nog tot een minimum. Als je echter bedenkt dat de meeste van die netwerken beschikken over mobiele versies en apps voor smartphones, dan kan dat een extra stimulans zijn om online activiteiten te verplaatsen naar die platformen. Je bedient daarmee niet alleen het deel van je (potentiële) gebruikers dat daar al dagelijks is te vinden; je maakt ook meteen gebruik van de mobiele mogelijkheden van die netwerken. Je bent als organisatie ook meteen vindbaar via genoemde applicaties, waarmee je dus meerdere vliegen in een klap slaat.
• Vergeet niet te kijken naar internationale voorbeelden. Het is weliswaar zo dat zelfs een website als Europeana nog geen mobiele versie heeft (de website meldt dat er wordt gewerkt aan EuropeanaConnect, een tool die wél voorziet in mobiele toegang), maar via de website van Library Success zijn veel aansprekende voorbeelden te vinden: //www.libsuccess.org/index.php?title=M-Libraries
• Lees blogs, artikelen en boeken over het onderwerp. Een voorbeeld van een boek: Mobile technology and libraries, van Jason Griffey (2010). Een voorbeeld van een blogbijdrage: //commonplace.net/2010/02/mobile-app-or-mobile-web/, van Lukas Koster, die ook verwijst naar de mogelijkheden van de mobiele catalogus van Library Thing, Library Anywhere . Er zijn altijd mensen te vinden die zich al in de materie hebben verdiept. Via Twitter of Facebook zijn die mensen vaak verrassend benaderbaar. Om het jargon maar meteen te hanteren: #durftevragen!

Natuurlijk zijn dit slechts suggesties, geen kant en klare oplossingen. Als je de financiële mogelijkheden hebt, geniet samenwerking met professionele webontwikkelaars de voorkeur. Als je toch al van plan bent om je website op termijn aan te passen zou je een mobiele versie gewoon in het programma van eisen op moeten nemen. Als je die mogelijkheden echter niet hebt, betekent dat niet automatisch dat er dan helemaal niets mogelijk is. Met een beetje goede wil, creativiteit en de benodigde formatie kun je ook al een heel eind komen.

Het is ook belangrijk dat je je afvraagt hoe mobiele dienstverlening er precies uit zou moeten zien. Een goede mobiele site of applicatie is meer dan ‘een vertaling naar micro’ van je huidige diensten. Is het bijvoorbeeld aannemelijk dat mensen bibliografische gegevens van boeken mobiel gaan opzoeken bij een bibliotheek? Dat kunnen ze elders veel beter doen waarschijnlijk. Het wordt pas interessant als de dienst compleet is. Bol.com heeft ook een mobiele website. Die site is eigenlijk alleen interessant omdat je er ook daadwerkelijk een boek kunt bestellen. Betalen is alleen mogelijk met een acceptgiro weliswaar, maar toch: het voegt iets toe.
Bibliotheek Breda ervaart dit ook. Een medewerker liet via Twitter weten dat een mobiele website is gepland voor eind 2010. Het team ervaart dat niet de technologie het probleem is, maar de inhoudelijke kant: wie wil je nu precies bedienen, en hoe wil je dat doen, en waarmee? Er wordt vaak veel nadruk gelegd op technologie maar dat is lang niet altijd terecht. Uiteindelijk gaat het nog steeds om de mensen die het moeten gebruiken. Onze klanten dus.

Bronnen bij dit artikel:

• //bit.ly/aXBYH1
• //bit.ly/3BDxsg
• //bit.ly/apxoYy
• //bit.ly/aJA8FK
• //bit.ly/9LmT1i
• //bit.ly/bXVIgM
• //bit.ly/aNm4ZH
• //bit.ly/5ZrxlB
• //bit.ly/W6Nek
• //bit.ly/cUdztI
• //bit.ly/c2vwJ8