Bezuinigen op cultuur: proberen het regeerakkoord te begrijpen
01 oktober 2010
Geert Wilders is ,,een relschopper” en ,,een volstrekt onverantwoord politicus”. Mark Rutte is ,,de grootste draaikont van Den Haag”. En Maxime Verhagen is na Gordon Brown ,,de grootste lafaard van Europa”.
Het is een kleine bloemlezing van uitspraken die de partijleiders van VVD, PVV en CDA de afgelopen jaren over elkaar hebben uitgestort. Nu praten ze samen aan één onderhandelingstafel over een minderheidskabinet van VVD en CDA, met gedoogsteun van de PVV. Vergeten lijken de beledigingen uit het verleden.
Dit citaat uit NRC, van afgelopen zaterdag, illustreert waarom ik het nieuws over de kabinetsformatie grotendeels langs me heen heb laten gaan. De ogen van Rutte vind ik zeer onbetrouwbaar, Wilders beschouw ik als een ongeleid projectiel en voor Verhagen heb ik wel respect, maar die is van het CDA. Ik had gewoon geen zin om al het gekonkel van lieden die eigenlijk hebben verloren maar toch nog mee mogen praten, en van lui die wel hebben gewonnen maar alleen ‘stiekem’ mee mogen praten, te volgen. Maar nu is er een akkoord. Dat vind ik dan weer wel interessant. Je kunt immers niet uitsluiten dat er daadwerkelijk iets gedaan zal worden met de voornemens uit de tekst (ook niet dat dat niet zal gebeuren trouwens; weet je nog, dat zoet na het zuur van Balkenende?)
Toch laten de teksten ook weer veel te raden over. Neem nu de passage over cultuur:
“De overheid schept condities op het gebied van kunst en cultuur die de kwaliteit verhogen en de toegankelijkheid waarborgen. Uitgangspunt is dat in alle regio’s een hoogwaardig cultureel aanbod blijft bestaan. Het kabinet wil meer ruimte geven aan de samenleving en het particulier initiatief en de overheidsbemoeienis beperken. Kunst en cultuur zijn tenslotte ook van en voor de samenleving. Bij verstrekking van subsidies wordt voortaan eerst gekeken naar de mogelijkheden eigen inkomsten te verwerven. Er komt meer aandacht voor de verdiencapaciteit van cultuur.
- Er wordt bezuinigd op de middelen voor kunst en cultuur.
- De cultuurkaart en de innovatie- en matchingregeling worden geschrapt.
- Met name de fondsen worden samengevoegd en omgevormd tot een cultureel investeringsfonds.
- Het kabinet komt met een voorstel voor een “Geefwet”.
- Culturele instellingen en kunstenaars worden meer ondernemend en gaan een groter deel van hun inkomsten zelf verwerven.
- De creatieve industrie draagt door innovatie bij aan economische ontwikkeling.
Behoud en onderhoud van monumenten blijven taken van de overheid. Hierbij verdient herbestemming de aandacht, evenals behoud van het religieus erfgoed. Actieve cultuurparticipatie blijft ook van belang, met name bij de beoefening van amateurkunst en volkscultuur en bij bibliotheekbezoek. De uitgaven aan behoud en beheer van cultureel erfgoed, bibliotheken en het Nationaal Archief worden zoveel mogelijk ontzien.”
Wat die matchingregeling nu precies is moest ik even opzoeken. De ‘geefwet’ ook. Als ik het goed begrijp zal er inderdaad flink gehakt gaan worden, maar komt er wel veel ruimte voor ondernemerschap. Dat vind ik nog helemaal niet zo slecht (al ben ik de eerste om toe te geven dat ik gevolgen van dat besluit niet goed overzie). Maar wat bedoelt men nu als men zegt dat “cultuurparticipatie van belang blijft, bij bibliotheekbezoek”. Is dat een opdracht om meer interactiviteit te genereren, opdat de bezoekers echt kunnen participeren? Dat kun je toch op duizend verschillende manieren interpreteren? Dan zit je toch altijd goed?
Of begrijp ik het toch gewoon niet goed?
@
Het kostte mij sowieso al even voordat ik de paragraaf over cultuur gevonden had. Cultuur krijgt nl. geen apart hoofdstuk, maar is ondergebracht bij onderwijs. Noem het dan onderwijs en cultuur zou ik zeggen, of OCW. In ieder geval worden er, ook zonder apart hoofdstuk, zeer vergaande maatregelen aangekondigd, zoals het opheffen van het Radio Filharmonisch Orkest, de Radio Kamer Filharmonie, het Groot Omroepkoor en het Metropole Orkest. (NB: probeer deze organisaties maar niet te vinden in het akkoord, ze worden niet apart genoemd). Misschien moeten we deze opheffingen ook weer anders interpreteren? Ik vrees van niet.
En ook voor de (beste) Muziekbibliotheek van de omroep valt de bijl. Redt de fantastische metadata!
Ai ai ai, dat klinkt niet best allemaal :-/
@Peter: om welke metadata gaat het dan precies, wat is de URL van die collectie? Zijn er nog geen plannen dat een en ander wordt overgenomen dan?
"Eerst kijken naar de mogelijkheid van eigen inkomsten verwerven", mag je gerust lezen als: Je krijgt een jaar de tijd om je eigen middelen binnen te halen en daarna moet je je zelf redden. De komende onherroepelijke bezuinigingen worden voor de bibliotheken een hele zware dobber. Volop ruimte voor ondernemerschap inderdaad, maar ik moet de eerste bibliotheek nog tegenkomen die zijn eigen broek kan ophouden.
@Bas. Daar zou je heel goed gelijk in kunnen hebben. Wat ik me bij je laatste opmerking wel afvraag is: is het wel al echt geprobeerd dan? Is de noodzaak er al daadwerkelijk geweest om de broek echt zelf op te houden. Ik vind het altijd nog opvallend hoe groot de afkeer van commercieel denken is in de sector.
"Zelf de broek ophouden" is iets anders dan commercieel denken. Tussen meer eigen inkomsten genereren (bv. door sponsoring) en je eigen broek ophouden zit een wereld van verschil. Een bibliotheek valt niet kostendekkend te maken en dan hangt het van je kijk op de maatschappij af hoeveel geld je daar als politiek voor over hebt. De mate van bezuinigen zegt iets over hoeveel belang je er aan hecht. En dat valt met dit kabinet dus nogal mee, in vergelijking met andere culturele instellingen.
Valt er tenminste nog iets mee 🙂
@Tenaanval: dat is waar uiteraard, maar als het in de basis niet goed zit met dat zakelijkere denken en handelen blijft de kans wel klein dat bibliotheken uberhaupt slagen maken in die richting. Er wordt zoveel geneuzeld over futilteiten, onnodig veel vergaderd, en er worden te veel mensen op taken gezet die vaak alleen iets opleveren voor een hele kleine doelgroep. Aan dat soort uitwassen willen tegenstanders ook graag iets doen, maar juist dat nu is zo lastig.
Herinner me een efficiency-onderzoek dat vele duizenden euro's kostte. Conclusie was dat het niet veel efficienter meer kon. Daar nam iedereen nog genoegen mee ook terwijl iedereen weet…
In die zin denk ik dat sommige politici de meerwaarde wel onderkennen, maar ook weten dat er onnodig veel geld verloren gaat aan zaken waar het grote publiek geen boodschap aan heeft. Het punt is alleen dat flink schaven maar zelden leidt tot het aanpakken van dat probleem. Men begint dan bij de collecties, het gebouw, dat soort zaken.
Maar ik zeg het als een stuurman aan wal met eenzijdige observaties. Ik heb nog nooit de begroting van een bibliotheek moeten beheren. Gelukkig maar 🙂
De bibliotheek is er, denk ik, zowel voor het grote publiek als voor wat jij noemt 'de zaken waar het grote publiek geen boodschap aan heeft'. Dát maakt bibliotheek zijn interessant en de moeite waard en maatschappelijk nuttig (en daarom waard gesubsidieerd te worden). Als alleen 'het grote publiek' gaat bepalen wat je doet krijg je een retailbibliotheek vol bestsellers.
@schrijver: dat is ook een goed punt. Het moet zeker geen supermarkt met eenzijdig aanbod worden. Maar ik pas ook voor al die evenementen waar veel tijd en geld in gestopt wordt, en waar tegelijkertijd maar een 'kleine elite' op afkomt.
Heb het meegemaakt dat personeel uit kantoren werd geroepen om bij openingen te komen staan, zodat het net leek of er toch nog een beetje belangstelling was. Dat is echt waanzin, vind ik.
En dan toch altijd blijven reppen van 'grote successen', naar buiten toe.
Natuurlijk kun je wel eens een misser hebben, en hoeft niet alles 'echt een succes' te zijn, maar als je jarenlang dezelfde incrowd van 30 mensen in galleries, filmhuizen of bij muziekuitvoeringen signaleert: hoe relevant zijn zulke initiatieven dan nog werkelijk?
Je kunt absoluut niet generaliseren in dezen. Praten over linkse hobby's is veel te makkelijk, maar een beetje zeven kan ook geen kwaad. Ieder initiatief is overtuigd van het eigen bestaansrecht. Toch?
@schrijver: wat ik overigens nog vergat: datzelfde geldt ook voor digitale zaken. Veel mensen vinden dat je gewoon vele duizenden euro's moet blijven investeren in bepaalde databanken. Het is natuurlijk super om ze te hebben inderdaad, maar als je een paar jaar op rij constateert dat het aantal raadplegingen zeer beperkt is (en dan waarschijnlijk ook nog door bibliotheekmedewerkers, uit hoofde van de functie): dan mag je je best afvragen of je het geld niet beter anders kunt besteden. Aan het bezorgen van speciale collecties bij mensen die daar echt nog op zitten te wachten, bijvoorbeeld…
Die laatste regel bevalt me wel 😉
Verder ben ik het met je eens dat je altijd kritisch moet kijken naar kosten en opbrengsten. Maar wat 'het grote publiek' vindt zou niet het enige moeten zijn dat telt.
@Edwin, met je eens dat veel geld anders en beter besteed zou kunnen worden. Ik constateer alleen dat er tot op heden blijkbaar weinig creatieve ondernemers rondlopen in onze branche. Ik hoop met jou dat door de druk van buitenaf (bezuinigingen) ongedachte postieve creatieve krachten vrijgespeeld worden en er voldoende mensen zijn die het bibliotheekwerk echt vernieuwen en daardoor levensvatbaar houden. Wie weet… maar ik zie en lees helaas ook nog wel veel gerommel in de marge en te weinig fundamentele herbezinning op wat een bibliotheek zou kunnen zijn over bijv. een jaar of tien.
Nu ja, het zal leerzaam zijn om te zien hoe iedereen er op zijn of haar manier op zal anticiperen. Dat is dan de interessante kant van bezuinigingsdruk.