Get over it

23 december 2009

Eerder verschenen in de column Argus Panoptes in Digitale Bibliotheek 7, 2009.

In het welkomstwoord van Bibliotheek 2.0 staat: “De wereld van informatie staat niet stil. Laten wij dat ook niet doen.” Die kreet is vooral een wens, als reactie op een understatement. Dat het informatie-universum explosief groeit weet immers iedereen. Dat de vorm waarin informatie verschijnt bijna ieder jaar verandert hoef je informatiewerkers ook niet meer te vertellen. Zij ondervinden dagelijks hoe lastig deze ontwikkelingen het hen maken om de grip te behouden op de dingen waar we goed in (zouden moeten) zijn: informatiemanagment en informatiebemiddeling.

Maar hoe realistisch is die wens eigenlijk nog? Hoeveel ‘beweging’ in de digitale wereld mag je anno 2009 van bibliotheekmedewerkers verwachten? Is het nog wel gerechtvaardigd om van kenniswerkers te verlangen dat zij op alle informatiefronten bedrevener zijn dan hun klanten? Ik denk van niet. De aandacht van onze klanten is voorgoed versnipperd. Er zijn dusdanig veel digitale en papieren bronnen voorhanden dat specialisatie je de professionele kop kan kosten. Als je de moeite neemt om je een jaar lang te verdiepen in de mogelijkheden van een verzameling databanken kan dat zoveel van je tijd opslokken dat je er niet meer aan toekomt de informatie- en communicatiekanalen van jongere generaties te verkennen. Andersom geldt dat je het gevaar loopt dat je informatiegedrag net zo snel vervlakt als dat van sommige doelgroepen, als je je vol overgave stort op het sociale web.

Zoals zo vaak is er veel te zeggen voor de gulden middenweg. Natuurlijk is het verstandig om je vakgebied goed bij te houden maar als het je ambitie is om je klanten “het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld” bij te brengen moet je van goede huize komen. Het is een nobel streven om kinderen te willen leren hoe ze een onderscheid kunnen maken tussen betrouwbare en onbetrouwbare informatie maar bereik je zulke kinderen ook echt, als je hun taal niet goed begrijpt, je niet goed raad weet met MSN of Hyves of met de ongeïnteresseerde blikken die soms onder petklepjes vandaan komen?

Geen kwaad woord over de goede dingen die gebeuren op het gebied van mediawijsheid, in samenwerkingsverbanden tussen het onderwijs en de bibliotheekwereld, maar ik vraag me wel af hoeveel bibliotheekmedewerkers er nu werkelijk zijn die op individueel niveau uitblinken op dit gebied. Er zijn rapporten en documentaires genoeg die aantonen dat jongeren nog ontzettend veel bijgebracht kan en moet worden m.b.t. informatievaardigheden, maar er zijn minstens evenveel onderzoeken beschikbaar die je doen vermoeden dat veel van die jongeren vaak al verder zijn dan de bibliothecarissen die belast zijn met de uitvoering.

Begin 2008 verwezen kranten en nieuwssites massaal naar een onderzoek waaruit bleek dat jonge volwassenen op hun 21e al zo’n 250.000 mails en sms’jes hebben ontvangen, dat ze tot die leeftijd gemiddeld 5000 uur achter hun spelcomputers hebben doorgebracht en 3500 uur hebben gesurfd. Zulke cijfers zijn niet meer dan een indicatie maar toch: stel jezelf eens de vraag of jij op je 42e vergelijkbare statistieken hebt. Weet je voldoende van online werelden en moderne communicatie om geloofwaardig over te komen? Is het waarschijnlijk dat je met het geheel van je eigen kennis, vaardigheden en mentaliteit in het opvoedkundige gat kunt springen dat sommige ouders al dan niet bewust openlaten?

Ik zou het zelf niet durven te beweren. Toen ik hier onlangs met de kinderen van mijn vriendin over sprak (15 en 17 jaar) leerde ik dat zij niet alleen informatiebewuster zijn dan ik dacht; ze zijn ook ‘informatielaconieker’. Ze weten donders goed dat er veel privacygevaren kleven aan internetgebruik maar ze omhelzen tegelijkertijd de ‘nou en-mentaliteit’ en dan op zo’n manier dat je er nauwelijks een speld tussen krijgt. Ik sprak er maar kort schande van. Precies tot het moment dat ik besefte dat ze eigenlijk al verder zijn. Zij snappen het beruchte adagium “You have zero privacy anyway, get over it” in ieder geval beter dan ik.

@