Zijn open source bibliotheekcatalogi geen optie?

25 oktober 2009

Deze bijdrage verscheen in 2007 reeds op Livre.nl. Deze website is echter niet meer in de lucht. Een paar artikelen heb ik teruggevonden met behulp van Google Cache.

 Ik schiet behoorlijk tekort als het gaat om technische kennis van het bibliotheeksysteem Vubis Smart. Dat heeft eerder te maken met een gebrek aan tijd dan met een gebrek aan interesse. Het gebruik van de catalogus roept regelmatig vragen op die maar al te vaak onbeantwoord blijven. Het systeem is complex en de functionaliteiten zijn afhankelijk van vele factoren. Je kunt de werking alleen goed begrijpen als je alle ins en outs kent. En juist dat laatste vergt veel te veel tijd. Een studie bijna.

In 2006 schakelden de Zeeuwse Bibliotheken over naar een nieuwe versie van de catalogus Vubis Smart, V 2.4.1. Die nieuwe versie bevatte, ten opzichte van de oude versie, veel nieuwe functionaliteiten. Dat was ook al het geval toen we overschakelden van een eerdere versie van Vubis naar Smart. Door allerlei oorzaken zijn die functionaliteiten destijds nooit echt uit de verf gekomen. Het is belangrijk dat alles wat in een oude versie mogelijk was, ook in de opvolger naar behoren zou moeten werken. De ervaring leert dat dit minder vanzelfsprekend is dan het lijkt. Soms moet er achteraf nog maandenlang gewerkt worden aan goed functionerende indexen, een correcte presentatie van de titelgegevens, en wat dies meer zij.

Het is dan ook altijd maar afwachten hoe conversies verlopen. ‘Na de stabilisatieperiode moeten diverse vervolgtrajecten worden ingezet om deze nieuwe zaken en verbeteringen te implementeren’, meldde een nieuwsbericht ooit. Het deed ons vrezen voor het ergste. Dat bleek gelukkig mee te vallen, maar toch: het doet je beseffen dat verbeteringen vaak bloed, zweet en tranen kosten.

Ondertussen vraag je jezelf af hoe het zit met bibliotheekcatalogi die open source zijn. Kijk eens naar de geschiedenis van ontwikkelaars van bibliotheeksoftware: alle kleintjes zijn in de loop van de tijd opgeslokt door grote(re) partijen. Als je dan op Lorcan Dempsey’s (OCLC) weblog leest over de mooie en goed functionerende open source catalogus (Koha) van de bibliotheek van Nelsonville (Ohio), dan vraag je jezelf meteen af of zo’n systeem ook goed zou kunnen functioneren binnen de Nederlandse bibliotheeknetwerken. Die netwerken zijn weliswaar complex, maar dat is het netwerk van Ohio ook. Niets wijst erop dat de OS-catalogus minder goed zou werken dan hier in Nederland het geval is. Er wordt bovendien goed gebruikgemaakt van links naar WorldCat en externe bronnen als Google Scholar. Titelgegevens worden verrijkt met afbeeldingen van boekcovers, inclusief een verwijzing naar de ‘search inside-optie’ van Amazon.

Vubis vs. Koha
 
Ik zeg het als relatieve leek, maar ik vind dat het er prima uitziet. Je vraagt je af wat je nu eigenlijk over het hoofd ziet. Waarom is het voor de meeste bibliotheken nu zo lastig om over te stappen naar gratis alternatieven? Ik heb er, in de acht jaar dat ik in de bibliotheek werk, al vaak over gediscussieerd maar ik heb er nooit mijn vinger achter gekregen. Er zijn vele verbanden die afhankelijkheid van ‘vendors’ in stand houden. Dat geldt voor veel bibliotheken. Omdat ik niet gehinderd word door technische kennis in dezen kan ik de discussie niet echt aangaan, maar ik zou maar wat graag een presentatie zien van de makers van zowel Vubis als Koha, om zo vast te kunnen stellen in hoeverre de keuze voor een betaald systeem gerechtvaardigd is.

Koha is lang niet het enige alternatief. Op ZB Digitaal volg ik de ontwikkelingen met betrekking tot OCLC’s Worldcat op de voet. Worldcat is geen pure open source, maar het geld dat OCLC verdient met andere producten vloeit altijd terug de organisatie in. Van een commerciële organisatie is dan ook geen sprake. Het interessante van Worldcat is dat dit product continu doorontwikkeld wordt en vrij te gebruiken is. Het doet je afvragen waarom bibliotheken dat dan nog niet massaal doen. In de afgelopen jaren waren er nog veel barrières, maar die zijn inmiddels grotendeels weggenomen.

Daarnaast ontwikkelen initiatieven als Library Thing en Open Library zich razendsnel. Grote bibliotheken sluiten zich erbij aan, leggen koppelingen en maken gebruik van vrij beschikbare functionaliteiten. Het vertrouwen in de digitaliseringsprojecten van Google Books neemt ook toe. Vaak wordt die digitalisering beschouwd als een aanvulling op ander vormen van ontsluiting, maar dat neemt niet weg dat Google Books gestaag blijft groeien.

Als je geen specialist bent op het gebied van bibliotheekcatalogi voel je jezelf al snel als een stuurman aan wal. Een oproep om over te stappen kan eenvoudig gepareerd worden door de mensen die er wél veel verstand van hebben. Aan de andere kant wordt de roep om een nieuw model steeds groter. Iets zegt me dat al die mensen niet helemaal ongelijk kunnen hebben.

@

Afbeelding