Met weemoed denk ik aan de leeszaal
11 oktober 2009
Onderstaande brief kwam ik vandaag tegen in NRC Handelsblad. Het zou mij niets verbazen als sommige oudere collega’s het precies zo ervaren als Cora Duin. Het beeld is herkenbaar. ‘Huishoudelijke vragen’ worden inderdaad vaker gesteld dan inhoudelijke.
Maar wat deed je dan zoal in een leeszaal, vraag ik me af? De boeken staan er immers vaak nog steeds, de computers zijn er alleen maar bijgekomen. Hebben die het vak uitgehold? En hebben ‘die managers die het publiek zoeken’ inderdaad de liefde voor het vak doen verdwijnen? Is de wereld niet gewoon veranderd en daarmee ook het publiek? Zo’n brief roept veel vragen bij mij op.
Met weemoed denk ik aan de leeszaal
“Ik wil graag Frits Abrahams hartelijk danken voor zijn column (Achterpagina, 5 oktober). Deze is mij uit het hart gegrepen. Lang geleden was een bezoek aan de bibliotheek een feest van geur en kleur van boeken, het zou de stemming bepalen van de week die komen zou. Van het neuzen langs de kasten kon je gelukkig worden. Ik heb er mijn beroep van gemaakt. Maar ook heb ik gezien hoe de sfeer veranderde: de manager verscheen, de liefde verdween. Een manager zoekt het publiek. Waar je vroeger gesprekken over literatuur kon waarnemen, zie je nu tafels vol computers staan waar mensen mee communiceren. Mijn vak werd uitgehold met vragen als: “Waar is het kopieerapparaat? Waar zijn de toiletten? Heeft u een blaadje en een pen?”
Ik was als bibliothecaresse vaak bezig met het resetten van apparatuur, het opruimen van troep die de klantenachterlieten en het werd zo een geestdodende bezigheid. Het vak waar ik van had gehouden, dat mij waardigheid en aardigheid verschafte, was verdwaald tussen een winkelend publiek. Ik heb nog één familielid die spreekt over ‘de leeszaal’. Een woord dat ik nog steeds liever hoor dan het leutige woord ‘bieb’.”
Cora Duin
Bibliothecaresse, Amsterdam
Bibliothecaresse, Amsterdam
@
Mijn moeder heeft het ook nog steeds over 'de leeszaal' als ze over de bibliotheek spreekt.
Da's wel grappig Henk. Wanneer is de leeszaal eigenlijk bibliotheek gaan heten dan, vraag ik me nu opeens af? Toch best ver voor de jaren '70?
@Edwin: volgens mij heette de OB Middelburg voluit "Openbare Bibliotheek en Leeszaal", tot '85, toen de ZB opende.
@Henk: dank!
Ik herinner mij (niet van eigen gebruik) het woord 'leesbibliotheek'.
Het droevige aan het verhaal vind ik dat lijkt alsof het een het ander uitsluit. Wat ík mooi zou vinden is een moderne bibliotheek waarin óók de 'ouderwetse' liefde voor literatuur een rol zou spelen. (Daarin zouden we het ook nog 's van Google kunnen winnen, maar dit tussen haakjes.)
@schrijver: als je het goed of fijn vindt zoals het was heb je misschien eerder de neiging veranderingen als vervelend en onnodig te beschouwen. Als je denkt dat er iets moet gebeuren zie je ze juist als interessant en onvermijdelijk. Dat de twee prima met elkaar kunnen versmelten is al op veel plaatsen bewezen, maar dat niet iedereen dat even geslaagd vindt ook…
Mw. Cora Duin werkt dan blijkbaar op zo'n plaats waar dat versmelten is misgegaan.
Als je wat er vroeger was zegt te missen wordt daar vaak ten ontechte uit geconcludeerd dat je tegen verandering bent. Zo krijg je onnodige polarisatie.
Geef als je wilt 's een voorbeeld van zo'n bibliotheek waar volgens jou 'oude' en 'nieuwe' waarden en functies vreedzaam naast elkaar bestaan?
(Wat is dat toch met die zondag?)
Of er ook nog over literatuur wordt gesproken weet ik niet maar mooi geïntegreerd is het bij sommige van deze bibliotheken wel //www.zbdigitaal.nl/2007/08/bibliotheken-die-het-snappen-deel-ii.html
Ik geloof dat we het toch over verschillende dingen hebben, maar ik zal het bekijken. Dankje!
Wat het artikel vooral bewijst: de wereld is veranderd. En hoewel nostalgie en melancholie waardevolle sentimenten zijn, moet de conclusie zijn: en die tijd keer niet weerom.
Ik ben ook het type dat een nieuw boek openslaat en de geur van drukinkt diep opsnuift. Geweldige sensatie. Een bibliotheek gaat voor mij ook over boeken.
Het toont aan dat het beroepsbeeld en de praktijk niet meer op elkaar aansluiten. Maar de mesnen die in een bibliotheek willen gaan werken, houden in de meeste gevallen, van boeken en willen werken met boeken.
We denken dat het informatieprofessionals zijn, omdat we ze zo noemen, maar daarvoor zijn ze de opleiding niet gaan volgen.
Niet iedereen kan die slag maken en dat kun je ook niet van iedereen verwachten.
Het is belangrijk dat de opleiding veel beter aansluit bij de werkelijkheid, en dat de studenten die de opleiding volgen goed beseffen dat boeken niet meer the main thing zijn in een bibliotheek. Dat voorkomt teleurstelling.
@Luud: ik weet niet of dat laatste nog wel zo werkt eerlijk gezegd. Ik vond de bibliotheek ook altijd interessant, mede dankzij de boeken maar meer als informatieplaats in algemene zin.
Op HBO-niveau is er eigenlijk geen opleiding meer die zich richt op de traditionele aspecten van boeken. Ik kwam dus terecht op de IDM en was de enige die de bibliotheek ambieerde. We kregen nog wel een themaatje van twee weken, over titelbeschrijven etc, maar dat was het dan ook in vier jaar. Het ging veel meer over ontsluiting via databases, informatie zoeken, enz. Eigenlijk is het dan nog teleurstellender dat het juist nog wel zo vaak over boeken gaat 🙂
@Edwin
De enige? Dus je bent veel geld waard 🙂
Ok, ik begrijp je redenering. Dank je voor de toelichting.
En inderdaad, laten we nou eens ophouden over boeken 😉
@Luud: het was niet anders maar als je het zo bekijkt werkt dat misschien nog wel in je voordeel uiteindelijk, wie zal het zeggen.
Overigens waren er van de 33 deeltijders toen ook maar 7 die uiteindelijk examen deden, dat scheelt ook nog een beetje. Maar ik ben heel benieuwd hoe de grote uitstroom in de bibliotheekwereld straks opgelost gaat worden. In ieder geval niet met honderden jonge, gediplomeerde bibliothecarissen, volgens mij.
Ik denk dat veel mensen na het lezen van zo'n brief even omhoog kijken en een traantje wegpinken. Anderen, zoals wij, gaan na het lezen van zo'n brief gewoon over tot de orde van de dag. Want laten we eerlijk zijn: deze brief valt in de categorie 'oude mensen praten over vroeger, toen alles beter was.'
Ik persoonlijk mis het warme bakkertje op de hoek, waar je als kleine jongen met mama mee naartoe mocht gaan en waar je, als je maar onschuldig keek vanachter mama's rok vandaan, een korstje kreeg aangereikt door de juffrouw achter de kassa, om lekker op te peuzelen.
Dat warme bakkertje is niet meer, onder andere omdat ook ikzelf m'n brood bij de Jumbo haal, als ik toch boodschappen ga doen. En dan haal ik daar ook meteen vlees en groenten.
Inderdaad, zoals je al zegt: de wereld verandert en klanten zijn veranderd. Voor het overige kunnen we foto's kijken van vroeger.
Als je het vak bent ingegaan om klanten te helpen, dan is het vandaag de dag nog net zo spannend en mooi als vroeger. Maar veel mensen zijn nou eenmaal het vak ingegaan om slechts een bepaald type klant te helpen, namelijk de klant die zo'n beetje op henzelf lijkt. En ja, dan heb je tegenwoordig een zware dobber op het werk.
@Christian:
Zoals jij dat laatste beschrijft had ik het ook nog nooit bekeken. Daar moet ik nog eens over nadenken. "De klant willen helpen die zo'n beetje op jezelf lijkt"
Het zou zomaar eens kunnen dat dat veel vaker voorkomt dan ik ooit beseft had…
@Christian,
Geen enkel traantje weggepinkt, maar weet je wat zo gek is: ik ga nog steeds naar dat 'warme bakkertje', dat inmiddels behoorlijk gemoderniseerd is en veel lekkerder brood heeft dan Jumbo of AH (nl. naar het Vlaamsch Broodhuys). Ik maak er elke zaterdag een flinke tocht voor.
Vooral dat 'zoals wij' verraste me. Daar wil ik geloof ik maar liever niet bijhoren.
Met een hartelijke groet van een oud mens dat zowel graag praat over vroeger (toen zeker niet alles beter was), als over nu en wat dááraan beter is,
schrvrdzs
Ik kan me het gevoel wel een beetje voorstellen, van sfeer die verdwenen is (al ben ik nog nooit in de OBA geweest). Wat dat betreft moet je bij de modernisering van de bibliotheek ook niet het kind met het badwater weggooien en een soort huiskamersfeer blijven bieden (zeker in een gedeelte van de bibliotheek). Want er zal altijd een grote groep blijven die daar voor komt.
@Edwin: In ieder geval voor het archiefwezen lijkt die redenering heel vaak op te gaan. En we komen daar nu pas goed achter, omdat steeds minder klanten op 'ons' lijken, of willen lijken, of misschien wel willen, maar er de moeite niet voor doen, of willen doen. Zoiets dus…
@Schrijverdezes: Af en toe zou ik ook graag weer naar dat bakkertje gaan – ik neem het mezelf zelfs wel eens voor – maar de realiteit is, dat het er niet van komt. En de realiteit is ook, dat meer en meer mensen er niet meer de flinke tocht voor overhebben, die jij er nog voor over hebt. Met beide keuzes is overigens helemaal niks mis. De een wordt alleen steeds minder vaak gemaakt dan de ander.
Met dat 'zoals wij' bedoelde ik overigens geen enge club of zo hoor – die woordkeuze is meer een gevolg van de gekozen vorm voor de eerdere reactie, waarin ik twee zaken nogal hard – wellicht té hard – tegen elkaar afzet.
Ook ikzelf praat namelijk graag over vroeger – je bent immers archivaris of je bent het niet – maar toch altijd wel op een andere manier als in de door Edwin geciteerde brief.
Hartelijke groet terug! 🙂
@Christian,
Het brood van het Vlaamsch Broodhuys is de reis waard. Het is een kwestie van het een keer proeven en dan heb je het er voor over. (Ik heb geen aandelen hoor.) Dat zou voor mij net zo gelden voor een bibliotheek waar (o.a., let wel: o.a.) literatuur een belangrijke rol speelt.
'Mensen zoals wij' deed mij denken aan 'Ons Soort Mensen', een uitdrukking waar ik op zijn zachtst gezegd een beetje moeite mee heb.
Soms is het wel eens goed je te realiseren waar je niet bijhoort. Dus dankjewel 😉
@Schrijverdezes: Mijn letterlijke formulering was: 'Anderen, zoals wij, gaan…'
'Mensen zoals wij' klinkt ook in mijn oren al onprettig, om over 'Ons Soort Mensen' nog maar te zwijgen. Ik heb geen idee welke soort mensen dat zijn, maar ik ben er vrij zeker van, dat ikzelf er in ieder geval ook niet bijhoor.
Voor het overige: graag gedaan hoor! 😉
Dat 'anderen' sloeg m.i. terug op het 'mensen' dat in de zin ervoor stond. Maakt ook niet uit, je zult het vast niet bedoeld hebben zoals ik het begreep. Dat is het risico van dit soort korte stukjes.
Het leek er voor mij een beetje op of je oude nostalgische vrouwtjes wilde scheiden van vlotte jongens en ik moet me helaas bij de oude vrouwtjes rekenen, niks aan te doen.
Dat je het liefst mensen die lijken op hoe je zelf bent zou willen helpen geloof ik niet. Zelf maak ik graag collecties met prot.chr. streekromans, die ik toch echt zelf niet lees. Maar misschien zegt het iets over een onbewuste laag in mij, dat zou kunnen 😉
@Schrijverdezes: Nee hoor, ik heb het niet kwaad bedoeld. Die scheiding, die ik maakte, was ook zeker niet op basis van leeftijd. Je kunt je overigens niet voorstellen hoeveel vlotte ouderen er wel niet in het archiefwezen werkzaam zijn, en tegelijkertijd hoeveel vastgeroeste jongeren. Erg, maar waar.
Wat het tweede betreft: in ieder geval voor veel archivarissen geldt, dat veel collega's nog steeds bewust of onbewust (beide is erg) vinden en laten blijken, dat er een onderscheid in waarde is tussen de zogenaamde 'echte' klanten, en al dat nieuwe publiek. Die 'echte' klanten zijn de mensen die daadwerkelijk naar onze studiezaal komen, die zich onze terminologie eigen maken en er veel moeite voor doen om gegevens te achterhalen. Klanten die eigenlijk een kopie zijn van die archivarissen zelf, gek van en op hun benadering van het vak en het onderzoek. En da's een heel klein clubje. Vroeger kregen die echter alle aandacht, maar tegenwoordig dus niet meer. Ik vind dat goed, anderen vinden dat heel moeilijk. (Ik bedoel verder niks kwaads met het woord 'anderen' trouwens!)
Misschien dat dit gegeven minder of zelfs niet speelt binnen het bibliotheekwezen. Daar ken ik zowel medewerkers als klanten niet goed genoeg voor.
@Christian
Goede opmerking over het bij voorkeur bedienen van klanten die op jezelf lijken. Ik herken me daar wel in.
Wat me daarbij te binnen schiet, met onze nieuwe benadering, de digitale manier, doen we dat volgens mij ook 🙂
Op zich is daar niets mis mee. De veranderingen in de manier waarop klanten met ons in contact komen en onze bronnen gebruiken is ontegenzeggelijk aanwezig en daar zullen we wat mee moeten doen.
@Christian,
Van het 'archiefwezen' weet ik dan weer niets; van de bibliotheek trouwens ook maar weinig (omdat ik bij een PSO werk en daar ook nog 's achter de schermen). Zo krijg je de misverstanden. Dank voor de toelichting. Oud is inderdaad niet synoniem met ouderwets, maar het hechten aan oude verworvenheden (zoals de mw. van de brief doet) ook niet met het tegen vernieuwing zijn. Dat vaak lijkt of het een het ander zou uitsluiten maakt volgens mij de bibliotheekvernieuwing tot een onnodig moeizame (wellicht zelfs een verloren) zaak.
@Christian: het onderscheid in waarde tussen de zogenaamde 'echte' klanten, en al dat nieuwe publiek herken ik jammer genoeg wel uit de bibliotheekwereld. In mijn ogen is gastvrijheid echt een must voor de openbare bibliotheek.
"De klant willen helpen die zo'n beetje op jezelf lijkt" is het gemakkelijkst, maar door een gevarieerd team van oud/jong met verschillende achtergronden kan elke klant goed geholpen worden lijkt mij.
Alles veranderd, maar het is zoals Festina zegt niet nodig om daar te radicaal in te zijn. Zo'n ruimte kan je ook "gewoon" op een andere manier in- en/of aanvullen.
In het dagelijks leven zijn er nog vele voorbeelden van andere zaalgebruiken die inspirerend kunnen werken.
@Julia: Ik ben het met je eens, maar er zijn wel wat praktische problemen. Je kunt tegen een klant aan de balie bijvoorbeeld niet zeggen: 'Wacht even, mevrouw, dan roep ik er een oudere collega bij voor u, die u waarschijnlijk liever helpt, aangezien u meer op haar lijkt, dan op mij.'
Dienstverlening – zowel in fysieke als in digitale zin – hangt veelal aan elkaar van onbewuste processen, voorkeuren, gedachtes, handelingen, gedragingen enzovoort. Daarnaast is er een grens aan wat je aan specialisatie kunt bereiken onder medewerkers van hetzelfde team en datgene waar iedereen zich mee belast zal zien.
Anyway, we komen steeds meer op een probleem dat Edwins bericht overstijgt en waarvoor de ruimte hier te klein is, zelfs al is-ie digitaal! 😉
Ach ja, die oude bieb in Middelburg in de Molstraat, klein en knus en wat was die nieuwe bieb groot in '85 en onpersoonlijk. Maar eigelijk viel het wel mee en door de computers daar kon ik toch heel wat meer boeken lezen dan er op de planken stonden, gewoon door hoe makkelijk het was boeken uit het magazijn op te zoeken en te bestellen.
En wat viel het tegen toen ik in '94 naar Amsterdam ging en erachter kwam hoe ouderwets, klein en versnipperd de Amsterdamse bibliotheek was, met al die vieze bruine boeken. De oude centrale bibliotheek was geen prettige plek om boeken te zoeken en daarom had ik jaren geen lidmaatschap, totdat ze hun nieuwe pand betraden. Daar zitten inderdaad een hoop puisterige pubers hun huiswerk (niet) te maken achter de openbare computers, net als uitgerangeerde dertigers die internet zakenmannetje spelen maar geen Starbucks koffie kunnen betalen, maar er staan ook meer boeken in de ruime, lichte zalen.
Maar de bibliotheek in Middelburg is nog steeds beter, qua aanbbod in ieder geval…
Prachtige observatie Martin: "Daar zitten inderdaad een hoop puisterige pubers hun huiswerk (niet) te maken achter de openbare computers, net als uitgerangeerde dertigers die internet zakenmannetje spelen maar geen Starbucks koffie kunnen betalen"
Dat geeft toch weer meteen een ander beeld!
Beetje late reactie maar ik word een beetje treurig van zo'n brief. Als we me maar vaak genoeg tegen elkaar zeggen dat vroeger alles beter was, gaan we het zelf ook nog geloven. Zo'n reactie kwam donderdag tijdens het IHOL congres (verslag volgt, wegens ziekte ietwat verlaat, niet dat ik me daar voor moet verontschuldigen maar het is maar dat je het weet) ook uit de zaal, dat we in de conservatieve hoek zitten. Speak for yourself denk ik dan.
Hm, ik weet niet of dit de juiste reactie op deze blogpost is maar ik ben het kwijt waarvoor dank 🙂
Kijk, ZBD als uitlaatklep, dat doet me dan ook wel weer deugd 🙂
"Maar veel mensen zijn nou eenmaal het vak ingegaan om slechts een bepaald type klant te helpen, namelijk de klant die zo'n beetje op henzelf lijkt."
Van zowel Frits Abrahams maar nog veel meer van Cora Duin werd ik zo treurig.Zo terugverlangen naar iets dat beter lijkt dan het huidige, dat is wel tragisch.een goed gesprek over literatuur, alsof dat de hele dag gaande was.Ik werk ook pas 35 jaar in de OBA en ik moet nog net zo vaak als vroeger vertellen waar het toilet zich bevindt, en ik voer nog net zo vaak heel interessante gesprekken over van alles en nog wat.En het is door bv internet alleen maar méér geworden: er is nog nooit zoveel over literatuur tevinden geweest als nu.En alsof literatuur het hoogste in het leven is! Ja. ik ben verslingerd aan literatuur,lees mijn blog op oba.nl maar, maar ik ben ook dol op strips,en boeken over wielrennen.Mevr.Duin is een klassieke conservatief.Ik denk dat bibliotheken beter zijn dan die van de jaren 60 en 70.
Een mooi tegengeluid Leo, dank je wel!