Heeft de openbare bibliotheek nog een toekomst?
13 mei 2009
Wat nu als openbare bibliotheken niet meer bestaan, in 2018?
Die vraag wordt in onze sector om begrijpelijke redenen niet al te vaak gesteld maar is tegelijkertijd wél een vraag die gebaseerd is op een reëel scenario.
Toen ik vanochtend de bijdrage van Josje Calff op B20 las was ik dan ook meteen wakker. Josje kennen we natuurlijk nog van het rapport Innovatie met Effect. Zij schrijft onder meer:
Ondanks het feit dat alle betrokkenen het – in elk geval op papier, héle dikke en nog steeds groeiende stapels papier – verregaand eens lijken te zijn over wat er moet gebeuren, blijkt met vrijwel ondoenlijk ook maar een millimeter vooruitgang te boeken. Hoe komt dat?
Geleidelijk kom ik tot de overtuiging dat het stelsel van openbare bibliotheken ten dode is opgeschreven. NIET omdat de openbare bibliotheek geen toekomst zou hebben, maar omdat die toekomst in belangrijke mate digitaal is, en zich op het internet afspeelt. Dat gegeven verdraagt zich slecht, om niet te zeggen noodlottig, met de huidige bestuurlijke inbedding in drie bestuurslagen: Gemeente (VNG), Provincie (IPO) en Rijk (OCW).
De drie bestuurslagen houden elkaar een in een verstikkende greep, die het einde van de sector zal betekenen …. tenzij …. Tenzij het voorgenomen Bibliotheekcharter, of een andere drastische ingreep, er in slaagt de bestuurlijke inbedding structureel aan te pakken.
In een reactie op B20 liet ik al weten dat ik te weinig verstand heb van de bestuurlijke verhoudingen om zinvol te kunnen reageren maar dat ik tegelijkertijd wel vermoed waar Josje precies op doelt. Je voelt dat het vrij heftig is, wat zij daar stelt.
Ik sprak er net over met mijn collega Sip. Hij vertelde me dat Frank Huysmans, van dat andere rapport, (PDF) tijdens een studiedag in Terneuzen ook refereerde aan iets wat in datzelfde rapport ‘een mogelijke toekomst’ voor bibliotheken wordt genoemd. Verdwenen zijn we dan nog niet, maar relevant ook allang niet meer. In zijn presentatie verwees Huysmans nog naar de Extinction Timeline. In die tijdlijn verdwijnt ons instituut over negen jaar van nu.
Sip voegde daar nog gekscherend aan toe: “Laat het dan wel in juli 2018 zijn, want dan ga ik net met pensioen”
Terwijl ik dit schrijf zie ik dat Eppo van Nispen inmiddels ook heeft gereageerd: hij zegt er nog vertrouwen in te hebben.
Welnu, ik doe deze keer eens geen uitspraken, zeker nog niet in dit stadium, maar ik hoop dat vele anderen dat wel zullen doen, in het kader van vernieuwen of verzuipen.
Je bent bij deze uitgenodigd om deel te nemen….
@
Er is een relatie met boeken.’t kan lang duren of snel gaan maar op den duur verdwijnen ze. De gedrukte vorm dan.Maar de inhoud, de kennis, de informatie, de cultuur die ze overdragen blijft bestaan in een andere vorm; een digitale vorm.En dat is dan ook het enige dat zeker is, de toekomst is digitaal en als bibliotheken niet zorgen dat hun diensten niet in hoog tempo en met hoge kwaliteit gedigitaliseerd worden zijn ze geen interessante partner meer in de distributieketen van informatie; niet voor de leveranciers en al helemaal niet voor de klanten. En dan verdwijnt de bibliotheek. Het noodzakelijke niveau van digitalisering stijgt volgens mij ook echt uit boven een leuke lokale website met 2.0 kunstjes. Het gaat om een infrastructurele verbetering waarbij de bibliothekennederland.nl als één organisatie integraal aanspreekbaar en toegankelijk zijn. En in die zin deel ik ook wel de frustratie van Josje Calff dat als bibliotheken er niet uit weten te komen met hun zielige machtsspelletjes en hun geliefde ‘stelsel’ er weinig hoop is voor de toekomst.
‘k Ben blij dat Ria het zegt want dat bespaart mij wat typwerk 😉
Die eeuwige vraag of bibliotheken samen met hun papieren boeken ten onder gaan doet mij vooral denken aan een eindeloze cyclus van verplichte herhaling van de stappen van aanvaarding bij het gebruik van nieuwe media. Zou er ook zoveel discussie geweest zijn bij rotstekeningen, kleitabletten, perkamenten, ea. dragers?
Het is niet dat het geen geregdvaardige vraag zou zijn, maar soms moet je toch ook is naar het verleden durven kijken en er conclusies uit trekken.
@ Ria en Benoît: ik ben het helemaal met jullie eens dat digitale informatie de toekomst heeft, een toekomst die trouwens al lang & breed begonnen is (behalve misschien in de bibliotheek). Maar dat het boek in de huidige vorm zal verdwijnen is m.i. toch iets anders en puur speculatief. De vergelijking met kleitabletten en perkament vind ik onzin omdat die veel nadelen hadden die het boek niet heeft, integendeel: het papieren boek heeft ook voordelen t.o.v. de digitale versie. Ik denk dus dat de bibliotheek er dom aan doet om voor een van beide het vormen te kiezen, maar dat ze zich met beide moet bezig houden. En laat ik om elke verdenking van conservatisme te voorkomen nog maar eens zeggen: natuurlijk heeft het digitale boek toekomst en moet de bibliotheek daar zo snel mogelijk op inspelen. Ik vrees dat we al te laat zijn, maar misschien valt gebruik te maken van de wet van de remmende voorsprong.
Zelf werk ik voor (hoog)bejaarden en ik zie juist voor hen veel voordelen in het e-book, reden waarom ik geprobeerd heb op mijn werk hier aandacht voor te krijgen.
Groet, Arda
Volgens mij staat ‘de kennis’, ‘het boek’ of ‘de digitale variant’ niet zozeer ter discussie. Maar wel ‘de organisatie’. En dan ben ik het met Josje en Edwin eens. Zoals we dat nu doen heeft het weini toekomst, hoe het dan wel moet… daar heb ik ook te weinig kennis van. Maar belangrijk is vooral dát we iets doen en niet alleen erover schrijven.
@ Arda : Ik had het niet over de voordelen/nadelen die die media hebben, maar over het feit dat er wel telkens een nieuwe manier komt opdagen die de informatie draagt.
@ Astrid : Inderdaad.
@ Benoît: Ik dacht dat je je aansloot bij Ria die zei dat boeken in gedrukte vorm op termijn gaan verdwijnen. Dat lijkt mij speculatie omdat boeken vergeleken met ‘digitale informatiedragers’ ook bepaalde voordelen hebben en het niet alleen om inhoud gaat maar ook om vorm en hanteerbaarheid. Niet álles verdwijnt…
@ Arda : Of Ria gelijk zal krijgen zal de toekomst uitwijzen, maar ik denk wel dat het gebruik van papieren boeken gradiaal zal afnemen naargelang de technologie verbeterd. Alles verdwijnt ooit wel is. Maar wanneer dat juist zal gebeuren is een andere zaak. Want de voorbeelden van andere media bestaan ook nog steeds.
Maar ik zou mij niet blind staren op de voordelen die een papieren boek momenteel bied, want het is slechts een kwestie van tijd eer die voordelen evenaard en verbeterd kunnen worden via andere media.
Zowel het verdwijnen als het niet-verdwijnen zijn dan ook puur speculatief.
Van //en.wikipedia.org/wiki/John_Philip_Sousa:
Sousa held a very low opinion of the emerging and upstart recording industry. In a submission to a congressional hearing in 1906, he argued:
These talking machines are going to ruin the artistic development of music in this country. When I was a boy…in front of every house in the summer evenings, you would find young people together singing the songs of the day or old songs. Today you hear these infernal machines going night and day. We will not have a vocal cord left. The vocal cord will be eliminated by a process of evolution, as was the tail of man when he came from the ape. De drager en aard van informatie moeten we misschien inderdaad maar uit ons hoofd zetten.
Zichtbaar relevant zijn, dat is waar ik het hardst op in zou zetten…en dat kan misschien wel op meer manieren dan we nu beseffen. Iets toevoegen aan informatie is er een…maar iets toevoegen aan rust of entertainment zouden er ook kunnen zijn…
En bij het beeld van stranden zonder hekken moet ik ook lachen trouwens. Die staan ook op de nominatie voor 2018 🙂
“Most efforts to bring about change do not fail because of a lack of good intentions or noble aspirations, but because people fail to fully see the reality they face – and act”.
(C. Otto Scharmer, Theory U)
De “People” in het citaat zijn dan niet “zij” van het management, maar ook jij en ik! Als je kunt zien hoe en waarom je ook zélf een systeem in stand houdt dat je zegt niet te willen kan er een verschuiving optreden.
To lead komt van het indo-europeaanse “leith” en dat betekent zoveel als “to go forth”, “to cross the threshold”, “to die”. Loslaten van oude identiteiten.
Zou het een mooie vraag zijn om aan íedere medewerker (onafhankelijk van positie) eens te vragen wat zij persoonlijk te verliezen hebben als de OB zou “sterven”? Hoe gehecht zijn we eigenlijk aan dat antwoord?
Dat is zeker een mooie vraag Marina. Ik heb ‘m wel eens gesteld in het kader van “als ik nu niet in een bibliotheek zou werken, zou ik er dan nog vaak komen of er gebruik van maken”
Helemaal zeker weten doe je het pas als je aan den lijve ondervindt, maar ik kreeg toch het gevoel dat ik niet veel zou verliezen.
In ieder geval niet op dit moment, met alle alternatieven die nu beschikbaar zijn…
Zoals ik al eerder schreef weet ik ook niet zeker of ik de bibliotheek erg zou missen. Ik werk er, ik kom er graag, loop graag langs rijen boeken maar ik ben ook redelijk lui. Als het thuis kan waarom dan op pad gaan? Daar moet dan een forse beloning tegenoverstaan en kennelijk kunnen we die beloning maar niet bedenken, laat staan uitvoeren (zucht).
Het is misschien wel dat luie dat ons de das omdoet….
In ieder geval weer stof tot nadenken.
Thxs
Op de een of andere manier vind ik hier reageren een soort van plezieriger dan in het wijde ning netwerk. Gut waarom nu weer….Maar: voor de fysieke bieb zie ik functies die vergelijkbaar zijn met wat je ervaart als je mensen hoort praten over boeken die iets met ze deden. Mensen worden er blij van als ze daar over praten. Die menselijke plek tot verbeelding, verwondering zou ik graag in de fysieke bibliotheek willen vasthouden. Evenals die vrijplaats, dat onafhankelijke. En zeker voor kinderen! Hoe weet ik ook nog niet precies. Want het moet wel een verbinding blijven houden met een bibliotheekfunctie. Digitaal zie de vorige sprekers en voor die ontwikkeling zou een bestuurslaagje minder slagvaardigheid best eens ten goede komen maarrrrrrrrrrrrrrr
De menselijke eigenschap van ‘ik wil wel samengaan / samenwerken, maar blijf zelf de belangrijkste spil’ Maar dat we teveel bestuurslagen hebben in het toch kleine Nederland is hinderlijk en leidt tot rare onderlinge concurentie. Financieel gezien leveren de provincies overigens nog een bom duiten en velen schreven al over nuttig werk.
Hoi Conny,
Nu je dat zegt vraag ik me af of meer mensen dat hebben, dat reageren op een blog toch iets laagdrempeliger is dan op Ning. Misschien nog wel eens een onderzoekje waard ooit…
Een plaats voor verbeelding en verwondering: dat ben ik helemaal met je eens. Je kunt dat op vele manieren invullen. Het hangt er maar net tot welk je publiek je je wilt richten. Maar juist die verwondering zie ik nu veel te weinig. Een bibliotheek kan ook heel snel gezapig overkomen. Daar moet je dus altijd aan werken…
Hoe dan ook fijn een vonk enthousiasme te zien!
Als ik dit allemaal zo lees dan komt het het volgende in mij op.
Toen ik nog jong was speelde science fiction films zich af in het jaar 2001.Dat leek toen zo ver weg: we zouden door het universum reizen van planeet naar planeet.
Huidige situatie: we reizen naar de maan maar verder leven we nog steeds een heel normaal leven.
De digitale ontwikkelingen gaan echter tegenwoordig zo snel dat we niet weten hoe de wereld er over bijvoorbeeld 25 jaar uitziet. Misschien hebben we allemaal wel een chipje ingebouwd en hoeven we maar te denken “ik lees een papieren boek” en in onze fantasie lijkt het of we echt lezen.
Het blijft koffiedik kijken denk ik. En als de huidige bieb er niet meer is dan zal de generatie die daar mee te maken krijgt daar geleidelijk een alternatief voor hebben gevonden.
Ik moet je eerlijk zeggen dat ik het zicht kwijt ben op het rendement van al die bestuurslagendiscussies. Ondanks alle zorgelijke berichten zie ik bij ons lokaal het gebruik van de bieb alleen maar toenemen. Afgelopen maanden leek het in de centrale bibliotheek af en toe wel een jongerencamping in de positieve zin van het woord. Niet alleen maar examenblokkers maar ook veel huiswerkmakers die vooral samen huiswerk maken met een hoop ‘positief gehang’ daaromheen. Ik kom regelmatig in OBA en zie daar hetzelfde gebeuren. De bieb als een soort van drukbezocht stadspark. Met een klein beetje marketingbenul kan het nog veel beter. Met een werkelijk klantgericht team (gewoon eens écht aardig doen tegen klanten) zouden we een topinstituut kunnen worden. Kortom ik ga alle onheilstijdingen negeren en me lekker concentreren op het daadwerkelijk verbeteren van digitale en fysieke services en de B2.0 interactie en conversatie van bibliothecarissen met bibliotheekgebruikers stimuleren.
@Annie: daar heb je helemaal gelijk in: het kan alle kanten opgaan wat betreft technologie en de impact daarvan. De kans is inderdaad ook groot dat een en ander geleidelijk zal gaan. In die zin is er misschien ook nog voldoende perspectief om er geleidelijk op te anticiperen als bibliotheken…
@ Jan: je zei dat ook al eens toen ik in Haarlem was (a.s. maandag ben ik er weer even trouwens)Dat is natuurlijk super en rechtvaardigt het ook om op de ingeslagen weg door te gaan.
Zelf neem ik die ontwikkeling nog niet waar…maar dat kan natuurlijk nog komen. Ik zou het maar wat graag zien in ieder geval!