Bibliotheken als veilige havens in onzekere tijden

03 april 2009

Tot een jaar geleden schreef ik hier regelmatig over het veranderend publiek van bibliotheken, vooral in relatie tot veranderend mediagebruik. Lees: het aanbieden van gratis internet zorgde voor de aanwas van een publiek dat voorheen niet of nauwelijks in de bibliotheek kwam.

Ik schrijf niet meer zo vaak over dat gratis internet want ik beschouw ‘die strijd‘ als gestreden. De twee interneteilanden zijn vrijwel altijd goed bezet, het aantal incidenten is op een hand te tellen, en het aantal gebruikers van onze computers vertegenwoordigt een flink percentage van het totaal aantal bezoekers van de bibliotheek. Gratis internet is gewoon geen issue meer. Je kunt, als klant, van een bibliotheek verwachten dat het wordt aangeboden. Het liefst ook draadloos.

Maar zelfs als je ‘nog maar’ negen jaar in een bibliotheek werkt merk je dat het een ander type klant is dat de bibliotheek bezoekt. Ik ga niet generaliseren, maar zeker de wat oudere medewerkers zullen goed begrijpen wat ik bedoel.

Vanuit dat perspectief vond ik het interessant om een artikel in de New York Times te lezen, met de titel Downturn puts new stresses on Libraries. In de Verenigde Staten hebben de veranderde economische omstandigheden er niet alleen toe geleid dat veel bibliotheken worden wegbezuinigd; ze hebben er ook voor gezorgd dat de overgebleven biebs veel beter worden bezocht, bijvoorbeeld door mensen die op zoek zijn naar werk. Ook daklozen weten de weg naar de openbare gebouwen te vinden. Het aantal gewelddadige incidenten is sterk gestegen. Bibliotheekcomputers worden bevolkt door mensen die alleen maar zitten te gamen. De toon van klanten is veranderd.

Dat alles zorgt ervoor dat zowel medewerkers als klanten zich niet langer veilig voelen, in veel bibliotheken.

Het is een ontwikkeling die zowel logisch als zorgwekkend is. Een ontwikkeling die je doet nadenken over de functie van bibliotheken als instituut en openbaar gebouw. Je kunt de situatie in Nederland misschien niet goed vergelijken met die in de Verenigde Staten maar je kunt ook niet ontkennen dat bepaalde elementen in het verhaal herkenbaar zijn.

In de Zeeuwse Bibliotheek loopt sinds een aantal maanden ook extra beveiliging rond, in de avonduren. Dat vond ik zelf aanvankelijk wat overdreven, gezien het beperkte aantal incidenten, maar ik weet wel dat er ook collega’s zijn die daardoor een veiliger gevoel hebben. Dat is voor het welzijn van medewerkers natuurlijk van groot belang. Het komt de dienstverlening uiteindelijk ook ten goede.

Ik vraag me wel af in hoeverre het beeld van ‘meer blauw tussen de kasten’ bewaarheid zal worden in de toekomst. In provincies als Zeeland ongetwijfeld minder snel dan in de Randstad, maar toch: als de wereld onzekerder en onveiliger wordt zullen meer en meer mensen een veilige haven als de bibliotheek sneller opzoeken, ook de mensen die gevoelens van onveiligheid juist oproepen. Daar kunnen we de ogen niet voor sluiten.

@