Lastige materie: de toekomst van bibliotheekcatalogi
24 april 2009
Afgelopen maandag was ik aanwezig bij een bijeenkomst over de toekomst van kunst- en museumbibliotheken. Die bijeenkomst werd georganiseerd door Ingressus, op verzoek van het Overleg Kunst(historische) Bibliotheken Nederland (OKBN)
Ingressus nodigde mij uit omdat ik digitale vernieuwing een warm hart toedraag, niet omdat ik veel weet van kunstbibliotheken. Dat ik op voorhand niet veel wist van dergelijke bibliotheken maakte dat ik die ochtend het nodige leerde, met name van Anita Vriend, die werkzaam is in de bibliotheek van het Van Gogh Museum.
Tijdens de bijeenkomst werd er ook discussie gevoerd over de toekomst van bibliotheekcatalogi. Die discussie is nog niet goed bezonken maar blijft wel al een paar dagen opduiken in mijn hoofd. Ik vind het lastig om vast te stellen of catalogi nu een toekomst hebben of niet. Kurt de Belder, van de UB Leiden, had een vrij uitgesproken mening over die toekomst, die ik nog eens rustig moet nalezen in het verslag van de bijeenkomst. Hij vond het voortbestaan van de catalogus in ieder geval niet vanzelfsprekend. Hij gelooft eerder in de ontologie, en de kracht van kennisnetwerken.
Ook Jan Klerk vindt het voortbestaan niet vanzelfsprekend, David Weinberger evenmin. Ik denk dat ik ook niet geloof in het overleven van catalogi, behalve dan voor het registreren en lokaliseren van je collecties. Het grote punt is dat ik ook nog niet helemaal zie wat er dan precies voor in de plaats moet komen.
Zoeken in opacs doe ik zelf in ieder geval zelden meer. Als een klant wil weten waar een bepaald boek staat ontkom ik er niet aan, maar voor mijn lol? Voor associaties? Voor goede tips en ontdekkingen? No way! Gisteren viel ik een half uurtje in aan de balie en hielp een studente die zocht naar een speciale vertaling van een Grieks boek. Ze wist “honderd procent zeker dat het boek niet in de kast stond”.
Ik wilde haar zelfvertrouwen niet kwetsen en nam haar woorden voor waar aan. Ik was al bezig om het boek vermist te zetten en aan te vragen bij een andere bibliotheek in Nederland. Wij bleken het boek echter als enige in de collectie te hebben. Via Worlcat belandde ik bij Google books, waar ik direct een afbeelding van de omslag te zien kreeg. Bleek het dus toch een van de boeken te zijn die ik in mijn handen had gehad. Typisch dat het dan toch weer Google was dat mij -en de klant- verder hielp.
De Belder zei ook nog dat hij, als hij meer wil weten over een boek, meestal gebruik maakt van Amazon. Dat geldt voor mij ook. Dat is dan ook precies de reden waarom David Weinberger bibliotheekcatalogi vergelijkt met die website, in zijn boek. Amazon en Bol.com hebben een voorsprong opgebouwd die bibliotheken nooit meer in kunnen halen. Dat is althans wat ik geloof. Vanuit dat perspectief zeg ik dus: geen schijn van kans. The opac sucks indeed.
Maar hoe het dan verder zal gaan durf ik echt nog niet te zeggen.
OCLC heeft net een rapport gepubliceerd: Online Catalogs: What Users and Librarians Want (PDF) Da’s een interessante publicatie, maar de focus ervan ligt natuurlijk wel op de mensen die catalogi nog gebruiken. Dat worden er volgens mij steeds minder. Dat je bibliotheekgebruikers en bibliothecarissen moet blijven bedienen behoeft geen discussie, op dit moment speelt de catalogus daar nog steeds een belangrijke rol in. Maar in de toekomst?
Ik houd het vooralsnog op een ‘Paradise lost‘.
@
Kort geleden zei iemand dat de AquaBrowser ook al z’n langste tijd gehad had. Daar schrok ik ook van; net als van jouw blogpost. Do0rdenkend denk ik dat de catalogus/opac zoals die nu is ook inderdaad wel zal verdwijnen. Maar daarnaast denk ik dan aan de 66 verschillende catalogi, alleen al in Nederlandse openbare bibliotheken en de mensen die daar mee werken en die tagging en recensies door het publiek al het toppunt van innovatie vinden. De kloof tussen realiteit en toekomst is wel heel erg groot, bedoel ik.
Dat ben ik met je eens Ria. Er wordt soms jarenlang gestreden en gesproken over details, die vaak maar bitter weinig toevoegen voor het algemene gebruik, en ook nog eens een remmende werking hebben. Zomaar even helemaal opnieuw beginnen kan ook niet. Het is bijzonder complex allemaal…
Even kort door de bocht, het is tenslotte vrijdag, in een catalogus vinden mijn studenten niet altijd iets over een bepaald onderwerp, via Google vinden ze altijd wel iets en wat dat iets dan is, interesseert ze vaak niet en of het goed of slecht is al helemaal niet.
Misschien moeten onze catalogi ook wel met rankings gaan werken of lekker zoeken in hele publicaties…
Of het een catalogus is of niet. Maar denk eens aan een systeem waarin een gebruiker alle informatie van een bibliotheek kan doorzoeken. Op niveau metadata, maar ook ftxt, en alle literoms, alle encyclopdien kortom alle gecertificeerde bronnen waar de bibliotheek toegang toe heeft.
Je hoeft het geen catalogus te noemen, maar het is wel iets wat we nodig hebben en moeten gaan bouwen.
@ Daan en Wouter:
soms wordt je wat moe van de vergelijking met Google maar het zal toch moeten lijken op die bron.
Sommige federatieve machines beginnen ergens op te lijken, maar de weg is nog erg lang….
Maar het moet te doen zijn, zou je zo denken…
Waar het hier eigenlijk om gaat is het begrip “collectie”. Een catalogus is niets meer of minder dan de toegang tot de collectie van een bibliotheek, of bij “union catalogues” tot de gemeenschappelijke collectie van een groep bibliotheken. Ik heb hier kort geleden zelf iets over geschreven (//commonplace.net/2009/02/collection-20/).
Zoals hier al door verschillende mensen wordt aangestipt, verandert de inhoud van het begrip collectie in deze digitale wereld. Een collectie is dan niet langer “alles wat de bibliotheek bezit”, maar “alles waar de bibliotheek toegang toe biedt”. Maar er is steeds minder verschil in “collectie” tussen bibliotheken onderling en tussen niet-bibliotheken. Bovendien, zoals gezegd men is niet meer uitsluitend aangewezen op bibliotheken voor informatie of aanbevelingen.
Een beperkt gebruik van een catalogus voor één bibliotheek of alle Nationale Bibliotheken, is sowieso ten dode opgeschreven. Een catalogus zal alleen nog nut hebben als virtueel deeloverzicht van items waarvoor je echt bij een bepaalde bibliotheek (of een andere organisatie of individu) moet zijn (niet-digitaal; abonnementen, etc.)
Daar heb je denk ik wel gelijk in Lukas, maar als al die meta-informatie nu zodanig verrijkt zou zijn dat het meer is dan alleen toegang? En als het dan ook nog eens goed zou opduiken in de welbekende zoekmachines? Is het dan ook ten dode opgeschreven?
Voor profilering kun je kiezen voor het vertellen van verhalen…maar hoeveel moet je dan nog investeren in de uitbouw van de online catalogi zelf?
Ik blijf het lastige materie vinden 😀
Ik bedoel niet dat er geen zoekinterface(s) meer zullen zijn, alleen dat een “catalogus” als aparte “etalage” van een bibliotheek slechts een view is op het totale beschikbare informatieaanbod (met verrijkte meta-informatie). Hmm, klinkt wel erg SciFi 😉
Aquabrowser bijvoorbeeld is helemaal niet dood als zodanig, maar heeft misschien wel zijn langste tijd gehad als user interface voor een enkele catalogus.