Digitale bibliotheekvernieuwing: een krimpend perspectief
02 september 2010
Frank Huysmans attendeerde mij zojuist op het rapport Een krimpend perspectief: Gemeentelijke bezuinigingen op openbaar bibliotheekwerk in de periode 2010-2013. Nadat ik dat document ook op Slideshare had gezet las ik het ‘diagonaal’ en scande ik het op bevindingen en aanbevelingen met betrekking tot digitale ontwikkelingen.
In het persbericht (PDF) staat “Bezuinigingen bedreiging voor innovatiekracht openbare bibliotheken”, dus ik was wel benieuwd in hoeverre bedreigde bibliotheken nadenken over bezuinigen door gebruik te maken van open source software en vrij beschikbare tools op het web, of door het inzetten van nieuwe media, in plaats van de traditionele en geldverslindende methoden en technieken.
Het resultaat is, uhm, teleurstellend. Het enige wat ik lees over digitale ontwikkelingen in dit kader:
Er is grote behoefte aan een snelle invoering van de digitale bibliotheek. Een landelijke catalogus en landelijk geregelde mogelijkheden voor het ebook bieden nieuwe mogelijkheden in het licht van de afnemende spreiding van de bibliotheekvoorzieningen.
en:
Tegelijkertijd zullen, wanneer de landelijke ontwikkelingen doorzetten, de digitale mogelijkheden toenemen en zullen gebruikers steeds meer gebruik kunnen maken van de digitale bibliotheek. Overigens geven bibliotheken aan te verwachten dat door de bezuinigingen juist de invoering van de digitale bibliotheek onder druk zal komen te staan.”
Goed, dat is het dus, voor wat betreft het nieuwe web en het nieuwe werken. De in aanbouw zijnde Nationale catalogus en ‘iets met ebooks’ worden als digitale kansen genoemd en verworden waarschijnlijk tot het nieuwe mantra in de beleidsstukken voor de komende jaren. Hebben we nu echt alleen de hoop op die dingen gevestigd, met z’n allen?
Ondanks deze constatering is het rapport interessant leesvoer. Het geeft een aardig inkijkje in de dillema’s waar veel bibliotheken mee worstelen. De bibliotheek als grote, multimediale en multiculturele ontmoetingsplek of juist als instituut dat overal is te vinden, behalve in een gebouw:
De andere variant gaat ervan uit dat het hebben van gebouwen en vestigingen niet noodzakelijkerwijs tot de kern van het bibliotheekwerk hoort en dat er misschien slimmere manieren zijn om het bibliotheekwerk naar de mensen toe te brengen. Vanuit deze gedachte is niet eens een centrale vestiging perse noodzakelijk. De functies van de bibliotheek kunnen dan ondergebracht worden en aanhaken bij andere voorzieningen zoals scholen, verzorgingshuizen, wijkcentra ed.
Het zijn interessante tijden.
Gerelateerd:
Vege tekens: bezuinigen op bibliotheken, deel 2
Bezuinigen op cultuur maakt niet rijk
Bezuinigingsmaatregelen en machtspelletjes
Is de economische crisis goed voor bibliotheken?
Wat is er in godsnaam met ons gebeurd?
De bibliotheek als beleving ter discussie
@
Interessante vragen inderdaad.
Hier in Friesland zijn (of worden misschien) bibliotheken opgeheven en ondergebracht in schoolmediatheken.
Op zich wel goed voor de ontwikkeling van de kinderen. Alleen soms zijn de mogelijkheden toch te beperkt. Op een school is er een kleinere collectie en kinderen mogen maar 2 boeken lenen in plaats van 8 in de normale vestigingen. Dan kom je de veel-lezers wel weer tegen, maar niet elke ouder kan het opbrengen om tijdens de (beperkte) openingstijden en verdere afstanden mee te gaan met het kind.
Voor kinderen lijkt het mij belangrijker dat ze een boek mee kunnen nemen dan dat ze van jongs af aan al op een digitaal scherm lezen.
Daarnaast kunnen volwassenen geen gebruik maken van de schoolmediatheken. Online reserveren kan uiteraard wel, maar een bibliotheek heeft ook een publieke en sociale functie.
Ik merk wel dat hoe gemakkelijker het reserveren is, hoe meer er gereserveerd wordt. Daarnaast gaat het ook om de beleving van gemak, niet alleen hoe gemakkelijk de digitale bibliotheek is. Soms kan gemakkelijk heel erg ongemakkelijk beleefd worden.
De bibliotheek zonder gebouw is natuurlijk inhoudelijk wel interessant en in dit digitale tijdperk heel goed voorstelbaar, maar ik ben wel bang dat de bibliotheek daarmee ook haar (letterlijke) gezicht verliest en tot een schimmige organisatie vervalt waarbij het grote publiek geen beeld meer heeft. Dat zou jammer zijn.
Het is interessant om te kijken welke keuzes bibliotheken maken nu ze geconfronteerd worden met bezuinigingen. Ik ben bang dat veel bibliotheken zich weer terugtrekken naar de oude stellingen en zich weer gaan concentreren op de traditionele bibliotheek.
Hoe kan bibliotheek 2.0/web 2.0 de bibliotheken helpen in het vervullen van hun veranderende taak in deze periode van krimpende budgetten. En hoeveel bibliotheken durven deze onzeker stap vooruit te zetten?
@Allen: dat zijn inderdaad terechte opmerkingen, aanvullingen en vragen. Transformatie kent veel haken en ogen. Het zou goed zijn als dingen vanuit een klantgerichte visie tot stand zouden komen, en niet vanuit noodzaak alleen. Als je gaat voor alternatieven, moeten die alternatieven eigenlijk beter zijn. De digitale variant kan de 'snippervariant' goed ondersteunen, maar dan zal het inlichtingenwerk en de ondersteuning zich ook echt moeten verplaatsen naar het web. Niet wachten op een vraag op een website, maar je echt onder het publiek aldaar mengen, zoals je dat ook zou kunnen doen in andere organisaties.
Het is waarschijnlijk een lange weg met veel hobbels, maar kansen liggen er zeker ook.