De Januskop van burgerjournalistiek
08 november 2009‘Burgerjournalistiek‘ is in potentie inmiddels bijna net zo groot als ‘gewone journalistiek’. Die ontwikkeling is fascinerend en soms goed, maar heeft ook een duistere keerzijde: betrokkenen verliezen hun menselijkheid wel eens uit het oog, als zij, op welke manier dan ook, verslag doen van bepaalde gebeurtenissen.
Paul Carr schreef hier gisteren een artikel over: NSFW: After Fort Hood, another example of how ‘citizen journalists’ can’t handle the truth. Dat ‘NSFW‘ in de titel is misplaatst maar het artikel zelf greep me nogal bij de keel. Het was het eerste artikel dat ik vandaag las…en ik ben er meteen stil van. Het artikel zet je aan het nadenken.
- Wanneer wordt het bijdragen aan de wereldwijde nieuwsvoorziening egotripperij of ramptoerisme?
- Wanneer schiet je een plaatje…in plaats van te hulp?
Voor ieder weldenkend mens zouden deze vragen niet moeilijk te beantwoorden moeten zijn, maar toch: de scheidslijn is flinterdun. In juli schreef ik over de ‘twitterbaarheid van het verleden’ en verwees daarbij naar drie heftige gebeurtenissen waarvan ik ooit getuige was. Nu ik daar nog eens over nadenk concludeer ik dat in het geval van de Bijlmerramp en de voetbalrellen in Zweden waarschijnlijk wel verslag zou hebben gedaan. In het geval van de moord in Middelburg zou ik dat niet hebben gedaan. Het grote verschil zit ‘m in het feit dat ik in het eerste geval niets zou hebben kunnen veranderen aan de loop van de gebeurtenissen, aan die van het tweede geval mogelijk wel.
Je moet echter ook niet vergeten dat ieder mens anders reageert op heftige gebeurtenissen. Dat schrijft Paul Carr ook: “de vrouw die twitterde vanuit het ziekenhuis dacht ze er goed aan deed om dat te doen.” Misschien was dat ook wel zo. Zij vond in ieder geval van wel, op dat moment.
Bij de moord in Middelburg zag je dat ook terug: veel mensen gingen meteen staan bellen, in de meeste gevallen om het kenteken van de dader aan de politie door te geven maar ongetwijfeld ook om vrienden of bekenden van het gebeurde op de hoogte te stellen. Andere mensen wendden hun gezicht af of liepen snel door. Weer anderen veranderden zonder nadenken in amateurhulpverleners.
Je kunt over al die gedragsvormen niet te snel oordelen. Je kunt er wel een keer over nadenken.
@
'betrokkenen verliezen hun menselijkheid wel eens uit het oog' schrijf je.
Ik zit er nu al even over na te denken of dat klopt. Waarmee ik bedoel: zijn ze niet juist maar ál te menselijk op zo'n moment dat ze eerst aan zichzelf en dan aan de ander denken?
Voor een oorlogsjournalist zijn er, neem ik aan, gedragsregels. Voor een simpele burger die denkt dat hij ook even oorlogsjournalist is, geldt dat niet; die moet het doen met zijn aangeleerde beschaving. Om te zien dat beschaving niet al te diep zit hoef je niet per se naar extreme situaties te kijken: ga b.v. eens naar de 'drie dwaze dagen'van De Bijenkorf en let op de keurig geklede dames bij de bak met nu goedkope dure overhemden…
Bovendien hebben mensen meestal allerlei dingen meegemaakt die hen maken tot wie ze zijn. Maar dat zei je al.
Het is niet mijn bedoeling je hiermee extra somber te maken, integendeel, ik wil alleen maar zeggen: verwonder je maar liever over de keren dat er onverwacht iets goeds uit een mens voortkomt. Gelukkig komt dat ook voor.
dank voor link naar artikel en het filmpje.
Bedankt voor deze link. In het artikel herken ik een aantal losse gedachten van mijzelf, maar zoals Paul Carr het verwoordt, dat krijg ik in tien jaar tijd nog niet voor mekaar.
Het filmpje achter die allerlaatste link is trouwens alleen écht interessant als je daarbij de reacties optelt, die erbij horen. Over context gesproken…
Heel lang geleden zag ik eens een docu over hoe mensen reageren in traumatische situaties, zoals bij rampen. Ze vallen dan veelal terug op 'scripts' (zo noemde ze het in de docu), die series gedragingen bevatten die zijn aangeleerd.
Ze lieten in de docu zien hoe bijvoorbeeld bij een brand in een disco hele drommen mensen de gebruikelijke route langs garderobe naar buiten zullen volgen, volledig noodwegen negerende. Of hoe bij de brand in een vliegtuig na de noodlanding mensen overwegend via het gangpad zullen wegvluchten.
Ze lieten ook een ooggetuige aan het woord, die als vrijwel enige in een échte situatie niet het gangpad nam, maar over de stoelen heen naar de deur sprong, mensen soms half vertrapte en pas toen hij buiten was (dus zelf in veiligheid was), zich realiseerde waar hij was en toen anderen ging helpen. Hij had niet nagedacht over zijn eerdere acties – het gebeurde gewoon zoals het gebeurde. Geen script in zijn geval, maar instinct/overleveingsdrang.
Vanaf het begin van ons bestaan wordt ons via allerlei gedragslijnen een hoop aangeleerd en afgeleerd. En veel dingen worden onderdrukt, waaronder veel instinctieve gedragingen.
Nou goed, het heeft slechts te maken met een deel van het artikel, maar ik moest er ineens aan denken.
Ik weet niet of het helemaal te vergelijken is maar laatst is er een zakenvliegtuigje neergestort in Weert. Via via hoorde ik wie daar in had gezeten (het bleek nl. een bekende te zijn van een vriend) en je kunt je voorstellen wat dit voor impact had op de familie van de verongelukte twee mensen. Tot mijn verbazing zie ik diezelfde avond op de regionale zender een praatprogramma waarin een ooggetuige iets mag vertellen over het gebeurde en terloops laten ze ook nog wat filmpjes zien. Hm, ik kreeg daar een heel naar gevoel bij. Zeker toen die ooggetuige zich liet ontvallen dat ze liever voor iets anders op tv was geweest. Maar waarom gaat iemand daar dan zitten vroeg ik me meteen af. Schieten we er wat mee op als mevrouw vertelt dat er rook uit het vliegtuig kwam en dat we een ontzettend wazig filmpje te zien krijgen. In dit geval dus niet maar goed, dat is mijn persoonlijke mening.
@Ano: daar heb je een goed punt. Dat bedoelde ik ook een beetje, dat mensen volstrekt onvoorspelbaar kunnen worden op zulke momenten.
Taferelen tijdens dwaze dagen etc halen het slechtste in mensen naar boven lijkt het wel, maar hebzucht is een invloed van een ander kaliber dan angst of paniek.
@Syps: welcome!
@Christian klinkt interessant die docu. Mag daar altijd graag naar kijken. In dienst kregen we ook regelmatig van zulke testen. Ze lieten ons tijdens de officiersopleiding eens los bij een fictieve rivier, zonder aanwezig kader. Achteraf hoorden we hoe we geobserveerd waren: wie neemt de leiding, wie drukt zijn snor, enz. Was erg leerzaam 🙂
@Daan: bij zulke gebeurtenissen wordt alles enorm uitvergroot. Soms als er iets heel ergs gebeurd, zeker van grote omvang, roep ik uit dat de media dan weer wekenlang vergald zijn. Interviews met vrienden van bekenden van nabestaanden. Graven in archieven naar onbelangrijke feitjes, dat soort dingen. Het is een soort mengsel van sensatiezucht en de hoop scoopjes te vinden…of blad-en beeldvulling…