Over idealen, teleurstelling en de gevestigde orde
16 oktober 2009Het draadje van 2009 (voor zover er nog sprake is van draadjes) onder mensen die echte bibliotheekvernieuwing een warm hart toedragen is misschien wel teleurstelling. Teleurstelling over de nauwelijks veranderende status quo (ondanks alle veranderingen). Teleurstelling over het niet willen wijken van de gevestigde orde. Teleurstelling over de geringe impact van het nieuwe web op de mentaliteit van collega’s. Teleurstelling over schijnveranderingen.
Afgelopen woensdag kwam Klaas Jan Mollema naar Middelburg om, onder het genot van bier en biefstuk, met mij te bomen over de wereld van informatie, de opvattingen van moderne jonge studenten, de dilemma’s van de opleiding IDM, bibliotheken, interessante bibliotheekprojecten, de vergrijzing van de beroepsgroep én over de onmacht van de generaties bibliothecarissen/informatiespecialisten die na de babyboomers zijn gekomen. De thema’s waren allemaal even interessant maar dat laatste onderwerp bleef toch het beste hangen bij mij. Ondanks (of dankzij) het aantal pilsjes dat we toen al hadden weggenipt.
KJ en ik waren het er over eens dat het voor de leeftijdsgroep tussen 18 en 40 (vergeef me de krampachtige poging nog heel even bij de jongeren te blijven horen) niet eenvoudig is om veranderingen in dit tijdperk, in deze branche, gestalte te geven. Ondanks het feit dat er over een jaar of vijf een gigantische uitstroom van personeel op gang zal komen is op dit moment (en in de jaren ervoor) de belangrijkste constatering dat de generaties voor ons niet van wijken weten en dat hen dat niet kan worden verweten bovendien. De posities zijn al lang geleden ingenomen en zullen de komende vijftien jaar niet, of niet zonder slag of stoot, worden prijsgegeven.
Nu zou dat op zich geen probleem hoeven te zijn. Er zijn immers legio bibliotheekmanagers die zeer veranderingsgezind zijn. Ze durven te investeren in nieuwe projecten en stellen ook formatie beschikbaar om die projecten uit te voeren. Maar dat is niet genoeg. De wereld verandert sneller dan de bestaande structuren binnen het bibliotheekwerk. Voor iedere voorstander van het inzetten van nieuwe technologie en vormen van communicatie zijn er binnen de sector minstens tien tegenstanders te vinden. De mensen die wel geloven in dit soort vernieuwing werken verspreid over het hele land en acteren binnen de eigen organisatie vaak ook op eilandjes. De versnippering van vernieuwing is groot.
Maar wat is dan vernieuwing? Veel meer dan er alleen over schrijven in ieder geval. Meer dan het inrichten van een hoekje voor gamers. Meer dan het volgen van een cursus 23 Dingen. Het is een totaalpakket. Een pakket van een multimediale inrichting, gevuld met oude en jonge medewerkers. Een pakket waarin ‘fun and games’ in balans zijn met educatie en diepgang. Een pakket waarin online aanwezigheid veel meer behelst dan het eindeloos blijven bouwen van slaapsites en treurtoepassingen. Iedereen weet het zo zachtjes aan, iedereen heeft het erover, maar zoals altijd is de praktijk weerbarstiger. Talenten worden voor van alles en nog wat ingezet maar slechts beperkt voor echte samenwerking en niet of nauwelijks voor de echte nieuwe vormen van werken. Dat wordt in de weg gestaan door die beruchte ‘krachten in het bibliotheekveld’. Er moet eerst nog geld worden binnengehaald. Er dient nog van alles gepresenteerd te worden aan de politiek. Bestaande systemen moeten verdedigd worden. De belangen van de vierkante millimeter zijn in het geding.
Het is allemaal begrijpelijk en makkelijk te rechtvaardigen maar het is tegelijkertijd wel de doodsteek voor de mensen die samen door willen pakken. Zij kunnen bijna niet anders dan zich richten op de weerbarstige praktijk en hun eigen lokale hachje.
Het is geen persoonlijk probleem. Het is een probleem van een hele sector, misschien zelfs wel van meerdere sectoren. Het is niet de schuld van de babyboomers; het is het gevolg van de structuren zoals ze ooit zijn gebouwd. Het is zelfs een wereldwijd probleem. Jan Klerk verzuchtte gisteren in Google Wave dat Internet Librarian hem ook deed beseffen dat er eigenlijk nauwelijks iets is veranderd in de bibliotheekwereld: “Bibliotheken uit 50 verschillende landen werken vrijwel allemaal aan dezelfde dingen, worstelen met dezelfde problematiek”. Dat is wrang maar logisch. Internet kent geen grenzen. Het informatielandschap vervlakt overal, de Googlificatie van informatie laat niemand onberoerd.
Maar de barricaden blijven voorlopig leeg. Iedereen heeft het te druk of heeft het vertrouwen in verandering door nieuwe generaties simpelweg verloren. Verandering van binnenuit is mogelijk maar vergt vele jaren. Jaren die de wereld van informatiebemiddeling niet meer heeft. Zo’n uitspraak zou je kunnen scharen onder het doemdenken, maar ik geloof dat echt.
*
“Maar hoe dan? Wat dan? Wie dan en waar dan?”
**
Da’s nu iets waar je heerlijk lang over na kunt denken en over kunt praten. Het is in ieder geval nog lang geen tijd om bij de pakken neer te gaan zitten. Het feit dat zoveel mensen het bovenstaande lijken te ervaren schept mogelijkheden.
About a white tornado, white lightning, or white people.
You will not have to worry about a dove in your
bedroom, a tiger in your tank, or the giant in your toilet bowl.
The revolution will not go better with Coke.
The revolution will not fight the germs that may cause bad breath.
The revolution will put you in the driver’s seat.
The revolution will not be televised, will not be televised,
will not be televised, will not be televised.
The revolution will be no re-run brothers;
The revolution will be live.
@
Ach Edwin, we kunnen toch eerst over een structuur en een vorm gaan nadenken waarin je je opmerkingen dan later in kunt brengen zodat we binnen die structuur er dan weer heel erg lang over kunnen praten. Of over de vorm natuurlijk. Of over de structuur.
Zucht.
@Ton: of zoals Koot en Bie reeds zeiden: dat is geen vraag voor de rondvraag, dat is, als alles meezit, een vraag voor de nazit 🙂
Thanks for them Stranglers. Love'em.
Goede post Edwin.
Met deze melancholie stoeien we allemaal wel eens. Ik tenminste wel. Een dalletje heet dat toch?
Het is wel goed om het te benoemen, de realiteit in ogenschouw nemen en vervolgens met hernieuwde energie de ivoren torens bestrijden.
Want strijden doen we, ook al is het dan niet vanachter de barricaden.
En de reden is simpel: we hebben gelijk en we weten het beter.
C'est tout.
Mooi verwoord! Net als je post over de vervlakking van het informatielandschap weer tot nadenken stemmend. In mijn nog korte carrière heb ik dit gevoel al duidelijk ervaren.
Zolang wij nog kunnen praten over de toekomst, wat er fout gaat en wat wij verkeerd aan het doen zijn is er misschien nog hoop.
Het is pas hopeloos als wij het gaan hebben over hoe het is gelopen, wat er fout is en wij fout hebben gedaan.
Voorlopig ben ik nog niet van plan om de bibliotheek helemaal op te geven. Voorlopig praat ik nog even over de toekomst.
Maar wel een enorm herkenbaar verhaal Edwin.
Hoi Edwin, ik zeg het, zoals wel vaker, met de tekst van een lied.
Ken je deze?
Zjef Vanuytsel
Vroeger
Intussen is er echt, toch niet zoveel veranderd
Hoewel het er, zo soms de schijn naar heeft
De bazen bleven baas, hun namen werden anders
Maar de rest bleef, zoals voorheen
De kinderen van deze tijd, worden klaargemaakt
Om weer te doen, wat pa en ma vertelt
De school is net als vroeger, je wordt er niet gespaard
Zo is de grote orde, weer hersteld
Fatsoen bleef een deugd
En met geld bleef weer iedereen te verleiden
De ideeën van mijn jeugd
Zie ik elke dag, wat meer verdwijnen
Wanneer komt het grote uur ?
Wanneer komen er, die andere tijden ?
De mensen waar ik vroeger, lief en leed mee deelde
Werden meestal wat ik had gedacht
Stille brave jongens, met een zwaar verleden
Maar die nu doen, wat men van hen verwacht
De mensen in 't café, waar ik vroeger kwam
Zeggen je nog altijd hoe moet
De jongens doen weer stoer, als ze bezopen zijn
En de meisjes zijn nog even trots als toen
De liefde bleef een spel
Dat nu nog even eenzaam wordt bedreven
Wat ik hier met mijn liefs
En de rest kan ons allemaal niet schelen
Is het alleen maar schijn, dat wij zo anders gingen leven
Wat bleef er over, dan een parool, de symbolen
Het langharig ideaal, de hippie-jongens van de oude romantiek
Wat bleef er over, dan een parool, de idolen
En gelukkig maar, nog wat muziek
Nog wat muziek, nog wat muziek
Toch is er altijd hoop
Men heeft nooit, iedereen kleingekregen
En elke dag opnieuw, valt er toch weer wat te beleven
Dus zit ik hier te wachten, op wat komen zal
En loop teveel, naar mijn oude kroeg
Om er te praten met mijn makkers, over wat gebeuren kan
Om er te dromen, om er te dromen, om er te dromen
Van vroeger
Knappe post. Rake post. Ware post. Ik kan niet anders zeggen, en put moed uit je laatste woorden: er zijn nog mogelijkheden.
En bedenk dit: ook al ben je een minderheid die de waarheid verkondigt, dan is het nog steeds de waarheid.
Applaus!!
Om moedeloos van te worden af en toe, dat eindeloos ronddraaien in kringetjes en alsmaar diezelfde stokpaardjes. En iedereen wil alsmaar zijn eigen wiel uitvinden. En vooral geen keuzes maken want we willen alle opties open houden.
Waar blijft de opstand tegen de babyboomers? 😉
Dag Edwin,
veel vragen roep je op. Vragen die ik mezelf ook regelmatig stel. Waar ik dan benieuwd naar ben is: hoe zie jij vernieuwing? Wat is – volgens jou – 'de oplossing' – voor het probleem? Ik hoor de laatste tijd heel veel oproepen voor verandering en veel strijdkreten. Ik zie echter weinig daden of alternatieven. Ben benieuwd hoe je dit ziet.
Als we nou eens ergens één (middelgrote)bibliotheek mochten hebben om mee te experimenteren? Zou dat wat zijn? Maar dan vraag je je meteen af, wie zijn 'we' eigenlijk? Willen alle vernieuwers wel hetzelfde? En mogen 'traditionalisten' die misschien wel juist iets belangrijks van vroeger dat nu verloren is gegaan terugwillen, ook meedoen? Of komt er dan op voorhand al ruzie?
Het denken in leeftijdscategoriëen bevalt me overigens niet zo. Dat zal wel komen doordat ik bij de verkeerde groep hoor, maar vlak het conservatisme van veel dertigers die aan hun hypotheek moeten denken niet uit.
Ik ben heel benieuwd wat je op de vragen van Karolien zult antwoorden. Want dáár gaat het om natuurlijk.
@Luud @LeWi: Dank. Het is bijna iets universeels, zou je bijna zeggen :-/
Bij de beschrijving 'melancholie' bekruipt me het gevoel dat het slechts een oprisping is of een bui, maar daar komt het gevoel dan weer net iets te vaak voor terug. Maar het is wel een weergave van de wens dat de strijd, in welke vorm dan ook, uiteindelijk tot iets zal leiden. Dat gebeurt namelijk net iets te vaak niet.
@Jeroen: dat ben ik met je eens hoor (nog geen tijd op bij de pakken neer te gaan zitten) Er zijn genoeg dingen waar je met een positief gevoel op terug kunt kijken maar eveneens veel zaken die je kritisch naar de toekomst doen kijken. Hoop, maar wel hoop met realiteitszin.
@Rob: van Zjef heb ik nog nooit gehoord maar het is een mooie tekst, zij het dat niet al te hoopgevend in, binnen die observatie 🙂
@Christian: dat zal ik doen. Dank :$
@Tenaanval: dat is de hamvraag voor de komende jaren misschien wel…
@Karolien en @schrijver: wat de oplossing precies is laat zich inderdaad niet zo makkelijk vangen maar de vraag 'wat zou je veranderen als je het voor het zeggen had' kun je op veel manieren beantwoorden.
In mijn geval zou het neerkomen op het zoveel mogelijk doorvoeren van al die dingen waarover ik in de afgelopen jaren heb geschreven, in alle vrijheid (en er even vanuit gaand dat er voldoende budget is)
Met 'in alle vrijheid' doel ik dan vooral op het afscheid nemen van al het geneuzel en het rekening houden met de vele complexe sentimenten rondom het verleden en het blijven investeren in alles wat daarmee samenhangt. Ik zou proberen om de talenten en de enthousiasten wel samen te brengen in teams, zou wel meteen doorpakken met information commons en gamezones/multimediazones, zou het sociale web wel consequent integreren in de digitale dienstverlening en verder:
-wel buiten het gebouw onderzoek doen en marketen
-wel nu al veel jonge mensen werven en inzetten op vele fronten
-wel veel geld uitgeven aan programmeurs en designers
-wel flink investeren in multimedia in het gebouw
-niet voort blijven borduren op kansloze systemen
-het vervlakkende infolandschap en de steeds korter wordende aandachtsspanne niet negeren door site na site te blijven bouwen om vervolgens niet, of maar half, verder uit te werken.
enz, enz.
Met leeftijden heeft dat allemaal niets van doen inderdaad. Ik had bijna nog een zin toegevoegd over 'het niet willen generaliseren' en meer van dat fraais.
Ik zeg ook niet dat ik alle oplossingen heb, dat zou arrogant zijn. Het gaat vooral om al die mooie voorbeelden en al die duidelijke signalen die te weinig serieus worden genomen en door het poldermodel te weinig ruimte krijgen. Zoiets. De lijnen liggen er al en dat geldt ook voor veel oplossingen. Het punt is alleen dat het halfslachtig doorvoeren ervan niet goed werkt. Je moet er m.i. echt voor kiezen, en dan vooral niet al te veel omkijken.
Maar de praktijk is, zoals gezegd, natuurlijk veel weerbarstiger. Er is meer conservatisme dan veranderingsgezindheid inderdaad. En met schrijven alleen kom je er niet. Ook dat klopt.
Maar dat is dan ook precies wat ik bedoelde te zeggen met de post 🙂
Een heel mooi lijstje. Graag zou ik in de positie zijn je een bibliotheek aan te bieden waarin je dit allemaal (voor zover het geen landelijke aanpak vereist) kon gaan doen. (Zoiets als Aaron Schmidt.) Het zou me een eer en genoegen zijn daar te komen werken ook nog 's… Maar helaas, uit dat laatste blijkt al dat ik níet in de gelegenheid ben je dat aanbod te doen.
@Schrijver: het lijkt me ook wel eens lachen als een groot bedrijf als Google of Microsoft zoiets zou opzetten. Helemaal los van overheden etc, en helemaal gericht op de mogelijkheden van nu. De Gates stichting schenkt altijd veel aan Amerikaanse bibliotheken. Misschien willen ze ook wel een showcase in West-Europa 🙂
Yes! Als je nou 's een open solliciatie stuurt om ze op het idee te brengen?
Kan ik misschien wel eens doen ja 🙂
Nu!
Het universum beweegt, de grond verandert onder onze voeten; principes lopen altijd een pas achter. Principes zijn voer voor komedie. Komedie ontstaat wanneer principes met de werkelijkheid botsen.
Toepasselijk he? Als je principes vervangt door gevestigde orde…
Zelf bedacht? Nee, Coetzee (in Zomertijd, p. 73)
Edwin & Schrijver,
Mag ik dan meedoen in die superbibliotheek van jullie? Lijkt me geweldig!
Ik ken nog wel een paar kandidaten: me, me, me!
@Festina: mooi citaat! Dank je.
@allen: iedereen met het hart op de goede plek is welkom 🙂
Mooie post! Wordt veel van de problematiek die je beschrijft ook niet veroorzaakt door het feit dat belangrijke beslissingen genomen kunnen worden door mensen die minder goed op de hoogte zijn van wat er speelt? Die dat ook niet zo boeiend vinden omdat ze vooral op eigen kompas koersen. Ik denk dat vooral de Babyboom generatie altijd heeft uitblonken in ondoorzichtig strategisch positiespel dat vooral bedoeld is om de eigen organisatie en zichzelf in het voetlicht te zetten. Die mensen maken eigenlijk overal nog de dienst uit in bibliotheekland en worden gecontroleerd door gemeentebesturen en bibliotheekbesturen die zijn samengesteld uit vertegenwoordigers van diezelfde babyboomgeneratie. Die voelen zich wel thuis in gesloten kamers. Weinig voorstanders van de 'Transparant Library' zitten in beslisposities. Maar de werkelijke macht ligt natuurlijk bij de gebruikers zelf:)
@Jan: ik denk dat je daar de spijker precies op z'n kop slaat. Dat is precies het ondoordringbare wereldje waar ik op doel. Er zijn zat babyboomers die wel met open vizier en nieuwsgierigheid omgaan met de wereld van nu…maar veel van de mensen op de posities die jij noemt zijn er inderdaad he-le-maal niet mee bezig…
En nu zijn we bijna 4 jaar verder en is de enige mogelijke conclusie dat alles blijft zoals het was of is…
Slaap zacht!
Inderdaad Marc, revoluties hebben zich nog niet voltrokken. Maar goed, voor mij persoonlijk al wel een beetje. Een half jaar nadien veranderde er voor mij heel veel.