Over het boekenmuseumscenario
31 mei 2009
Christian schrijft op zijn weblog over zijn eerste bezoek aan de openbare bibliotheek Amsterdam en constateert dat de aanwezige klanten tijdens zijn bezoek vooral gebruik maakten van de computer- en internetfaciliteiten en niet van de gedrukte collecties en de daarvoor bestemde ruimtes.
Dat was ook mijn indruk, toen ik dat gebouw bezocht in 2007.
De vraag is of dit ook geldt voor andere bibliotheken. Toen we onlangs de bibliotheek in Nes bezochten waren we de enige klanten maar vorige week maandag in de stadsbibliotheek Haarlem zag ik inderdaad heel wat mensen tussen de kasten scharrelen en achter de internetpc’s zitten. Dat zag er goed uit.
En in de Zeeuwse Bibliotheek? Er is heel wat veranderd, sinds ik drie jaar geleden huilde om ‘de bloedende bibliotheek’, in zoverre dat internetgebruik sindsdien volledig gratis is geworden, er in het hele gebouw draadloos internet beschikbaar is en de kids twee keer per week in het instructielokaal kunnen gamen. Van die dienstverlening wordt veel gebruik gemaakt, net als in Amsterdam.
Maar ook bij ons is het vaak erg rustig tussen de kasten, dat vind ik althans wel. Het is in ieder geval geen schim meer van de situatie zoals die was toen ik in 2000 bij de ZB kwam werken. Het grote plein op de begane grond is vaak akelig leeg, in de foyer en expositieruimte zie je maar zelden bezoekers en tijdens drie zaterdagse invalbeurten op de tweede verdieping, van in totaal anderhalf uur, kreeg ik welgeteld 1 vraag en ontwaarde ik niet meer dan drie bezoekers.
Natuurlijk zijn er uitzonderingen. Er zijn nog steeds regelmatig momenten dat het in het hele gebouw druk is, zeker als er bijzondere evenementen plaatsvinden. Dagelijkse kost is dat echter niet. Onze interneteilanden zijn wel vaak goed bezet. Computergebruik heeft veel invloed op onze bezoekersaantallen.
Is het erg dat de verhoudingen tussen boek- en computergebruik zijn zoals ze nu zijn? Ik vind van niet. Het is eerder logisch. Dat de interesses van het publiek in een decennium sterk zijn veranderd kan niemand ontkennen.
Het sterkt mij wel in de gedachte dat het boekenmuseumscenario steeds reëeler wordt, als we ons niet nog meer gaan richten op het belevingsaspect. Het bewijst voor mij ook dat we er goed aan doen ons meer te gaan richten op de verhalen rondom onze collecties dan op de collecties alleen.
Maar nogmaals: ik weet niet hoe het elders is. Er zijn ongetwijfeld veel plaatsen waar de dingen anders worden beleefd. Dat vraagstuk zou eigenlijk eens goed onderzocht moeten worden, als aanvulling op het rapport De Openbare Bibliotheek tien jaar van nu.
@
Foto: Anne Helmond
Ik vind het verschuiven van de aandacht van het boek naar de computer niet zo’n punt. Maar ik vraag me wel af of we het in veel gevallen nog steeds over dezelfde functie van een bibliotheek hebben, of we dat dan nog een bibliotheek noemen en of we sowieso daar wel een bibliotheek voor nodig hebben.
Grappig dat je de vergelijking met een soort museale gedachte maakt, want dat speelt in sommige archieven ook. En die krijgen daar ook weer kritiek op.
Punt is dat juist musea alles eraan doen om maar fysiek publiek te blijven trekken en dat wij blijkbaar toch ook nog vaak denken dat te moeten doen. Op een bepaalde manier vind ik dus, dat we stappen teruguit zetten door ons op het museale pad te begeven: vasthouden aan het feit dat we het gebouw vol moeten laten lopen.
Het bieden van beleving vind ik dan wèl weer mooi, maar digitaal (inclusief mobiel) is het bereik daarvoor dan weer veel groter. Bij archieven speelt het ‘probleem’ van centralisering ook harder dan in het bibliotheekwezen, dus misschien dat digitaal publieksbereik bij ‘ons’ nog noodzakelijker is dan bij ‘jullie’.
Van veel zaken die ik op de OBA op de schermen voorbij zag komen – eigenlijk op de meeste – vraag ik me echt af of daar een bibliotheek voor nodig is. Ik stelde aan mijn collega dan ook de vraag: stel dat er over een paar jaar overal gratis draadloos internet is in de stad, in het park enzovoort, of stel dat er morgen een andere club ook dat soort faciliteiten aan gaat bieden in een mooi gebouw en zo, maar dan zonder al die boeken (die immers toch maar oubollig aandoen). Wat gebeurt er dan met de OBA?
@ Christian: dat is misschien ook wel de reden waarom er al jaren wordt gediscussieerd over de vraag of bibliotheek nog wel een goede naam is. Het is immers zoveel meer dan boeken. M.i. gaat het om informatie en alles daaromheen, en staat het los van de drager en presentatievorm….maar daar zijn de meningen wel over verdeeld.
Ik was een keer bij een presentatie over een soort vragengeleidesysteem voor archieven en was toen erg verbaasd te horen dat sommige archieven er juist naar streven minder fysieke en meer digitale bezoekers te krijgen. De druk op het personeel (vragensessies een op een) werd te groot. Daar had ik helemaal nog nooit bij stil gestaan…
Die laatste is een goede. Dat heb ik me ook wel eens afgevraagd. Dacht eerlijk gezegd ook wel dat FON harder zou groeien bijvoorbeeld.
Maar er komt echt nog wel een tijd dat Internet overal is. Dan zullen we daar toch weer op in moeten spelen. Misschien is het daarom ook wel weer goed om stilte en traditie in ere te houden. Dat kun je ook bijna nergens meer krijgen 😀
En dan is de cirkel ook weer mooi rond…
@Edwin: Ik denk dat het een weinig risicovolle veronderstelling is, dat de gemiddelde tijd die wij ‘kwijt’ zijn aan een klant vele malen hoger ligt dan de tijd die jullie aan een klant ‘kwijt’ zijn. De aard van het (onder)zoeken, zullen we maar zeggen. En ja, dat maakt de druk op studiezaalmedewerkers van archieven wel erg groot, zeker gezien de verhouding tot de enorme massa aan digitaal publiek, dat ook bediend wil worden.
In Nijmegen experimenteren ze met zo’n systeem, zoals jij noemt. Daar is natuurlijk weer niet die hele begeleiding mee af te vangen, maar misschien een deel en dan voor veel klanten tegelijkertijd.
Ergens moet toch een compromis liggen tussen het een en het ander…
@Christian, dat leerde ik toen ook inderdaad. Volgens mij was het inderdaad Nijmegen dat die presentatie gaf, in het Zeeuws Archief. Had zeker interessante aspecten maar was, juist vanwege die verschillen, voor ons minder interessant, vond ik.