Bibliotheken, interbibliothecair leenverkeer en Open Access

Als bibliotheken een bepaald boek of tijdschriftartikel niet in hun bezit hebben, kan dat in de meeste gevallen bij andere bibliotheken worden aangevraagd, tegen een schappelijke vergoeding. Die dienstverlening heet Interbibliothecair leenverkeer (IBL). Ik heb een paar jaar voor de sectie IBL gewerkt en vond het altijd heerlijk om te speuren naar documenten. De Nederlandse Centrale Catalogus en andere databases zorgen ervoor dat de meeste documenten snel getraceerd kunnen worden maar zo nu en dan is het minder eenvoudig en komt er veel gebel en gemail aan te pas om een kopie van zo’n document toegezonden te krijgen.

Nu heb ik al vaak gelezen over de sympathieke Open Access-beweging maar het is er eigenlijk nog niet van gekomen om mezelf daar eens goed in te verdiepen. Heel kort gezegd komt het erop neer dat wetenschappelijke artikelen (o.a.) gratis beschikbaar worden gesteld door de auteurs, in plaats van ondergebracht in de dure, betaalde databanken van grote uitgevers als Elsevier en Kluwer. Bovenstaande afbeelding illustreert goed wat daar het voordeel van is.

Omdat ik mezelf er nooit goed in verdiept heb, had ik eigenlijk ook geen idee van de omvang van de Open Access-beweging. Een post van Dymphie, op Biomedbiblog, schudde me net wakker. Zij schrijft:
“Er wordt heel wat betaald voor IBL artikelen die eigenlijk ook via Open Acces vrij verkrijgbaar zijn”. Ze verwijst daarbij weer naar een post van Info Junkie, die zomaar eens een keertje uitzocht hoeveel van de IBL-aanvragen ook via Open Access gevonden konden worden. In zijn geval ging het om vier van de acht artikelen, wat de klant een besparing van maar liefst 20 pond opleverde.
Dat is krankzinnig veel!

Nu vraagt de Zeeuwse Bibliotheek relatief weinig voor aanvragen maar dan nog: je bewijst je klanten geen grotere dienst dan met een kostenbesparing.

Open Access verdient dus aandacht. Komende week ga ik me meteen sterk maken voor het opnemen van relevante verwijzingen in onze digitale collectie. Je hoeft niet lang te zoeken om mooie verzamelplekken te vinden: een aantal sites via de Katholieke Universiteit Leuven, via E-LIS of via het weblog van de Open Access Librarian.

De belangrijkste databases zijn waarschijnlijk PubMed Central en de Directory of Open Access Journals (DOAJ). Die laatste claimt 2545 tijdschriften in de database te hebben, waarvan er 757 doorzoekbaar zijn op artikelniveau. Dat zijn indrukwekkende aantallen! Onder de ‘L’ natuurlijk ook tijdschriften over bibliotheken. Maar je kunt DOAJ ook doorzoeken met de co-op zoekmachine van ‘Luke the Librarian’.

Het grootste probleem is natuurlijk dat er al zoveel databanken zijn en dat mensen door de bomen het bos niet meer zien. Het zou fijn zijn als ons nieuwe, overkoepelende, zoeksysteem straks ook de Open Access-bronnen kan doorzoeken. Dat kan serieus geld opleveren voor de klant. En om die klant gaat het tenslotte.

@