Gelezen: Twintig jaar bibliotheekvernieuwing

09 november 2017

‘Dit boek bevat niet dé geschiedenis van de bibliotheekvernieuwing, maar een geschiedenis zoals ik die aan de hand van officiële documenten en bijeenkomsten waar ik zelf destijds verslag van heb gedaan, beleefd heb’. Zo kondigde Wim Keizer in februari van dit jaar zijn boek aan, uiteraard in zijn nieuwsbrief over het Nederlands openbaar bibliotheekwerk, die hij al sinds 2001 publiceert. Na het lezen van het inmiddels verschenen boek Twintig jaar bibliotheekvernieuwing is die zin van groot belang. Het is een slag om de arm, maar je zou er ook een waarschuwing in kunnen zien. Om dat te begrijpen moet je iets meer weten van de persoon Wim Keizer.

Wim Keizer was vele jaren secretaris van diverse directieoverleggen binnen het openbaar bibliotheekwerk in Noord- en Zuid-Holland. Mede daardoor heeft hij een fenomenale kennis opgebouwd van de vele partijen die binnen dat werk een rol spelen en van alle adviezen, rapporten die binnen de bibliotheek zijn gepubliceerd in de afgelopen twintig jaar. Zelf schreef ik ook tien jaar over bibliotheekvernieuwing, op weblogs, het platform bibliotheek 2.0 en in vakbladen. Toen ik daar rond 2005 mee begon, duurde het niet lang totdat Keizer opdook. Hij was geen groot liefhebber van sociale media, maar hij mengde zich graag in online discussies en zoog ook de informatie die hij daar vond op als een spons, om het te verwerken in zijn soms wel erg lange nieuwsbrieven.

Dát die nieuwsbrieven soms zo lang zijn, is niet de fout van Keizer. Het heeft alles te maken met ‘het complexe speelveld’. De wereld van subsidies is sowieso al best ingewikkeld maar de bibliotheekwereld maakt het nog veel complexer, met provinciale, gemeentelijke én landelijke gelden en bestuurslagen. Op slideshare.net staat nog steeds een presentatie van Johan Stapel van de Koninklijke Bibliotheek, uit 2010, getiteld ‘Een open index voor de Collectie Nederland’ met daarin een afbeelding ‘bestuurlijke infrastructuur’. Op dat plaatje zie je een kleine greep uit het speelveld van toen. Van het toenmalige sectorinstituut SIOB tot de toenmalige innovatieclub bibliotheek.nl. Het was en is een wereld waar je als buitenstaander al heel snel in verdwaalt.

Verplicht leesvoer
Ik verdwaalde zelf ook nogal eens, ondanks het feit dat ik een bibliotheek werkte die meerdere functies had. De Zeeuwse Bibliotheek was een openbare bibliotheek (OB), een bieb met een wetenschappelijke steunfunctie (WSF) en een Provinciale Service Organisatie (PSO). Vanuit die achtergrond kon ik Keizer altijd goed volgen in zijn nieuwsbrieven. De talloze vergaderingen die ik in die jaren bijwoonde waren een goede training.

Keizer verstaat de kunst al die ingewikkelde structuren overzichtelijk op een rij te zetten en er de broodnodige duiding aan toe te voegen. Voor mij is zijn werk mede daardoor al verplicht leesvoer sinds 2005, zelfs nu ik nauwelijks nog actief ben in de bibliotheeksector.
Een mooie bijkomstigheid is dat Keizer ook zeer kritisch kan zijn. Hij is een van de weinige mensen met informatie van binnenuit, die glashard durft te schrijven hoeveel miljoenen aan subsidies er verkwist zijn in bibliotheekland. Hij durft vragen te stellen. En soms beantwoordt hij die vragen ook. Wim laat niet zomaar los, als hij zich in een onderwerp heeft vastgebeten.

Waarschuwing
Twintig jaar bibliotheekvernieuwing is meer dan alleen een bundeling van de eerder gepubliceerde nieuwsbrieven. In het meer dan honderd pagina’s tellende zesde hoofdstuk belicht hij bijvoorbeeld tientallen bibliotheekorganisaties, rapporten en commissies. Dat maakt dit boek bijna tot een soort naslagwerk. Voor mij in ieder geval wel. En eigenlijk vind ik dat iedere bibliotheekmedewerker dit boek een keer zou moeten lezen, al was het maar om te begrijpen welke dingen goed of fout gingen, en waarom.
Maar als je een aanschaf overweegt, denk dan wel aan die ‘waarschuwing’ van de auteur zelf. In zijn huidige nieuwsbrief ‘WWW’ (te vinden op Bibliotheekblad.nl) geeft Keizer het woord aan iedereen, maar in zijn boek komen vrijwel alleen de bestuurders aan het woord, de mensen die de besluiten namen of nemen.

Gemiste kans
Gezien zijn achtergrond is dat begrijpelijk, maar ik vind het wel een gemiste kans. Wat hadden medewerkers gewild van bibliotheekvernieuwing? Hoe gingen grote landelijke projecten nu mis in de praktijk? Waarom werden succesvolle initiatieven die bijna niets kostten de nek omgedraaid en verruild voor geldverslindende alternatieven met veel minder potentie? En welke nog bestaande projecten kun je nu wél als succesvolle bibliotheekvernieuwing zien? Want zulke projecten zijn er natuurlijk wel degelijk. Wim stipt zulke dingen soms aan, maar verwacht in dit boek geen kijkje in de wereld van fablabs, gamers en andere spannende dingen die in bibliotheken gebeuren of hadden kunnen gebeuren. Dit boek gaat over het geld en de theorie (lees: beleidsplannen) en veel minder over de praktijk.

Lach
Desondanks is het boek een aanrader, zeker als je bij het zien van de omslag meteen in de lach schiet. Want zowel de ondertitel als de illustratie zijn briljant, mits je bekend bent met de thematiek. Omdat ik iedereen die lach gun, een tipje van de sluier: op slideshare.net staat nóg een presentatie van Johan Stapel, getiteld ‘Een kerstboom met kluit’. Die verklapt het een en ander. Misschien kun je die even bekijken, als aanvulling op Keizers boek, of anders het stuk ‘Openbare bibliotheken in Nederland – Een beknopte beleidsgeschiedenis’, van Frank Huysmans, op warekennis.nl. Dat helpt.

Edwin Mijnsbergen is redacteur van IP en freelance informatiespecialist.

Wim Keizer. Twintig jaar bibliotheekvernieuwing; Halfslachtige poging tot focus, tempo en regie. Huizen, N.E. Brand, 20;17. ISBN: 978 94 6202 173 0. € 14 + verzendkosten (in Nederland € 3,95). Het boek is te bestellen door een mailtje te sturen aan mw. N.E. Brand, nellybrand49@gmail.com.

Deze recensie verscheen ook in IP 8, 2017.