Lonneke de Klerk over de hyperlocals Wij zijn De Stad en De ZeeuwZe

31 maart 2017

Vorige week maakte ik kennis met Lonneke de Klerk, die voorheen in Middelburg aan de UCR studeerde, en nu een master journalistiek doet aan de Erasmus. Zij interviewde mij en Rachelle Verhagen over de platformen Wij zijn De Stad en De ZeeuwZe. Met haar toestemming neem ik hier een deel van haar essay over, zonder de inleiding en de voetnoten. Mensen die die toch graag zien kunnen het originele document uiteraard bij mij of Lonneke opvragen.

Dit essay verkent de mogelijkheden van deze zogenaamde ‘hyperlocals’ en hun relatie met traditionele lokale media. De vraag die centraal staat in dit essay luidt: Vormen lokale journalistieke ondernemers een bedreiging voor traditionele lokale media? Om antwoord te geven op deze vraag zijn diepte-interviews afgenomen met twee lokale burgerjournalisten uit Zeeland.

Hyperlocals & Burgerjournalisten

Hoewel oplages van regionale en lokale dagbladen structureel dalen, is er een stijging in het aantal aanbieders van online lokaal nieuws. In de afgelopen jaren heeft met name de burgerjournalistiek zich op enorm tempo ontwikkeld. De vraag is of deze ‘hyperlocals’ concurrentie vormen voor traditionele lokale media, of juist een aanvulling zijn op regionale dagbladen. Holt en Karlsson identificeren een zekere professionalisering van amateurjournalistiek op lokale blogs en websites, wat zij danken aan de intentie van deze burgers. Verschillende publicerende burgers zien hun werk inmiddels als journalistieke content. Deze ambitie bewerkstelligt professioneel gedrag en een professionele standaard. Bloggers hebben zich ontwikkeld tot burgerjournalisten met hun eigen platformen en actieve volgers. Deze burgers hebben inmiddels de titel ‘hyperlocal’ gekregen.

Het succes van ‘hyperlocals’ hangt gedeeltelijk af van hun financiële basis. Veel van deze initiatieven blijken commercieel ingesteld te zijn, omdat zij voortbestaan dankzij financiering uit advertenties. Andere verdienmodellen omvatten sponsors en donaties, de verkoop van content en het aanbieden van andere diensten. Ook in de professionele journalistiek is er gebrek aan geld en vaste banen, waardoor journalisten andere taken aan moeten nemen om zichzelf te onderhouden, bijvoorbeeld het aanbieden van diensten in de PR/marketingsector. Hoewel deze nevenactiviteiten kunnen zorgen voor twijfels over autonomie van de journalist, is deze entrepreneurial spirit cruciaal voor het voortbestaan van de journalistieke professie.

Deze entrepreneurial spirit is goed terug te zien bij ‘hyperlocals’. Hoewel veel ‘hyperlocals’ niet succesvol zijn, tonen de ondernemers wel opvallend veel ambitie en enthousiasme. Van Kerkhoven & Bakker identificeren gebrek aan exposure op sociale media en lage inkomsten van advertenties als redenen voor mislukking. Toch moet deze conclusie geplaatst worden in de context waarin deze journalistieke ondernemers zich bevinden: er is een enorm aanbod van lokale nieuwssites. De concurrentie is hoog, en niet alle lokale initiateven kunnen succesvol zijn. Om zich te kunnen meten aan het bereik van lokale traditionele media moeten ‘hyperlocals’ bepaalde succesfactoren hebben. Om deze factoren te identificeren zijn er twee diepte-interviews afgenomen met succesvolle Zeeuwse ‘hyperlocals’.

Wij Zijn De Stad & Zeeuwze

Om expertise uit het vak te integreren met de literatuur zijn er twee diepte-interviews afgenomen met Zeeuwse ‘hyperlocals’. Wij Zijn De Stad is een website en Facebookpagina, de laatste van primair belang. Wij Zijn De Stad is opgericht en gefinancierd door de Vereniging Ondernemers Middelburg (VOM). Edwin Mijnsbergen, ZZP-er, schrijft voor Wij Zijn De Stad over de Middelburgse binnenstad. In eerste instantie ontstaan om ondernemers in de binnenstad positieve aandacht te schenken, maar Wij Zijn De Stad is inmiddels meer dan dat. Een pagina met onder andere Middelburgse geschiedenis, informatie over evenementen en interviews met actieve Middelburgers. Wij Zijn De Stad heeft inmiddels 8.827 volgers op Facebook (bijna 20% van de inwoners van Middelburg). Naast Wij Zijn De Stad onderhoudt Mijnsbergen sociale media kanalen voor o.a. de Gemeente Middelburg en verschillende (horeca-) ondernemingen.

Zeeuwze is een blog van Rachelle Verhage. In 2015 begon Zeeuwze als eerste Zeeuwse vrouwenkrant, verspreid via vriendinnen. Binnen twee jaar is Zeeuwze uitgegroeid tot een online medium met zeer actieve volgers, geschreven door Verhage en 12 gastbloggers. Zij doen verslag over actualiteiten, food, lifestyle en meer, allemaal met een Zeeuwse focus. Zeeuwze wordt met name gefinancierd door gesponsorde editorials en diverse evenementen die namens Zeeuwze worden georganiseerd. In oktober 2017 verschijnt Op zoek naar het echte Zeeuwse meisje, een boek geïnspireerd door Verhage’s blogreeks op de website.

Hoewel beide media zich in eerste instantie niet definiëren als nieuwsmedium brengen zij allebei actuele, maatschappelijk relevante en informerende, originele content. Ook richten beide schrijvers zich op een specifieke niche: Mijnsbergen op de Middelburgse binnenstad, met een lichte focus op ondernemers, en Verhage richt zich expliciet op de Zeeuwse vrouw. Ondanks deze niches, bereiken ze een breed publiek, mede dankzij hun zichtbaarheid op Facebook.

Mijnsbergen benadrukt het belang van hoe nieuwsorganisaties sociale media gebruiken. Zelf publiceert hij volle teksten op Facebook, in tegenstelling tot de lokale krant PZC. Deze publiceren links naar de website, omdat de bezoekersaantallen op de website belangrijker zijn. Volgens Mijnbergen is dat een valkuil: een lezer wil niet doorklikken naar een website, dan haakt men af. Een andere negatieve ontwikkeling van traditionele media vindt hij het rappe tempo waarin gepubliceerd wordt. “Ik weet ook dat heel veel journalisten bij de PZC het liefst echt lokaal nieuws zouden brengen met achtergronden, maar die hebben de tijd er simpelweg niet voor. Alles moet in één dag, en een filmpje voor de PZC moet er ook nog een klein beetje fatsoenlijk uitzien. Ik heb de luxe, ik loop ergens langs, druk op publish en dan ga ik weer verder met bier drinken, dat maakt mij heel flexibel” (appendix A). Deze werkwijze is sneller en goedkoper. Mijnsbergen beaamt dat het kwalitatief wel eens minder is, maar volgens zijn mantra “eerst publiceren, dan nadenken”, zijn dat de meest succesvolle stukken. Hoewel Mijnsbergen zichzelf niet als directe concurrent van traditionele media ziet, zijn deze voordelen van efficiëntie en toegankelijkheid factoren die traditionele media missen.

Verhage ziet haar blog niet als concurrentie van traditionele media, maar als toevoeging. Met andere lokale media als Omroep Zeeland en CTV werkt ze geregeld samen, en ook Zeeuwze en Wij Zijn De Stad hebben contact met elkaar voor verschillende samenwerkingen en verwijzingen. Qua stijl verschilt haar blog enorm van traditionele media: haar blog gaat niet over feiten, maar over hoe dingen worden opgepakt. Het is haar doel om Zeeuwen te verbinden, Zeeland op de kaart te zetten als provincie en taboes te doorbreken. Ook zij is flexibel in haar werkwijze, schuiven met formats en publicaties maakt de blog volgens Verhage misschien wat chaotisch, maar zo blijft het interessant voor de lezer. “Dan zeggen ze: je weet bij jou nooit wat de volgende stap is. Dan weet de lezer niet meer wat er komt. En dat doe ik niet bewust, dat is hoe ik ben. Maar het werkt wel” (appendix B). Wat volgens Verhage ook één van de succesfactoren is, is het monitoren van de kijkcijfers. Elke maand baseert Zeeuwze haar publicatieschema op de cijfers van de vorige maand. Door hier rekening mee te houden experimenteert ze met publicatiedagen en tijden, maar ook met verschillende kanalen als Instagram en LinkedIn.

Een laatste belangrijke factor die naar bovenkwam in beide interviews is het belang van de persoon achter het platform. Hoewel Wij Zijn De Stad officieel een initiatief van de VOM is, zegt Mijnsbergen alle vrijheid te krijgen in zijn publicaties. Door zijn eerdere website Middelburg Dronk, zijn eigen blogs en zijn grote sociale netwerk heeft Mijnsbergen onder zijn lezers persoonlijke bekendheid ontwikkeld, waardoor een groot deel van de lezers wel weet dat hij achter de publicaties zit. Mijnsbergen is Wij Zijn De Stad. Voor Verhage geldt hetzelfde, de Zeeuwze blog is haar medium. Ook als gastbloggers publiceren, komt haar “sausje” erover. Verhage is Zeeuwze. Dit persoonlijke aspect blijkt goed te werken in kleine ‘ons-kent-ons’-gebieden waar ‘hyperlocals’ opereren.

Conclusie

Hoewel ‘hyperlocals’ en traditionele media in Zeeland op verschillende niveaus opereren, kunnen lokale kranten veel van deze nieuwe vorm van journalistiek opsteken. Inhoudelijk lijken ‘hyperlocals’ te specifiek om te kunnen concurreren met traditionele lokale media, qua online bereik en gebruik van sociale media zijn de ‘hyperlocals’ de traditionele media ver vooruit. Zowel Wij Zijn De Stad als Zeeuwze richten zich inhoudelijk op vrij specifieke onderwerpen, waardoor zij voorzien in een behoefte die traditionele media laten liggen. Toch zijn zij beide succesvol in het bereiken van een breed publiek. Een factor die bij deze twee ‘hyperlocals’ tot succes hebben geleid is grotendeels hun gebruik van sociale media kanalen. Door verschillende kanalen te kennen en op een slimme manier te gebruiken, hebben beide platformen een relatief groot bereik. Ook de gezichten achter de platformen zijn van groot belang, dit zorgt ervoor dat de blog/website een persoonlijk karakter krijgt.

Met name de flexibiliteit van ‘hyperlocals’ is een factor die hun werk efficiënter maakt dan traditionele media, waarbij elk stuk zeer arbeidsintensief en duur is. Die flexibiliteit en efficiëntie vloeit voort uit de autonomie die beide ‘hyperlocals’ hebben. Hoewel Zeeuwze gedeeltelijk commercieel moet zijn om voort te bestaan, heeft zij zelf de hand in haar publicaties. Ook Mijnsbergen, die gefinancierd wordt door een extern orgaan, heeft een zekere autonomie. De bureaucratische lagen en vaste formats van grotere organisaties waar traditionele media zich vaak in bevinden zorgen voor inefficiëntie waar tempo gewenst is. Om het hoofd boven water te houden, zouden kranten wellicht meer naar een ‘hyperlocal’ model toe moeten ontwikkelen.

Bewerkte foto Pottenmarkt Middelburg toen en nu: Jens Ingelse.